Chú thích
Tiếng Nga “heroi” vừa có nghĩa là nhân vật, vừa có nghĩa là người
anh hùng, tương đương với từ héros tiếng Pháp. (Các chú thích không ghi
chú gì thêm là của người dịch.)
Pierre Joshep Proudhon (1809 – 1865), người Pháp, nhà xã hội học,
kinh tế học, nhà xã hội không tưởng có khuynh hướng vô chính phủ.
Mikhail Alexandrovich Bakunin (1814 – 1876), người Nga, nhà cách mạng
dân túy, nhà lý luận của chủ nghĩa vô chính phủ.
Đây là nói về cuộc cách mạng dân chủ tư sản tháng Hai năm 1848 ở
Pháp, dẫn tới kết quả lật đổ nền quân chủ tháng Bảy của nước này.
Theo luật Nga thời ấy, tuổi thành niên là 21 tuổi.
Tiếng Nga là “klikusestvo”, một thứ bệnh thần kinh hay có ở người
phụ nữ, người bệnh lên cơn co giật, đồng thời gào rú lên.
“Xtaresta” (tiếng Nga) dùng để chỉ nhà tu hành đã đạt đến trình độ
khổ tu cao siêu, ở Nga chế độ trưởng lão xuất hiện vào khoảng thế kỷ 14. Ý
nghĩa của từ này sẽ được tác giả giải thích kỹ sau này (chương 5).
Trong nguyên bản dùng hai từ “gid” và “evrei” đều là người Do Thái,
nhưng từ “gid” mang sắc thái khinh miệt, tôi dịch là “người Do Thái”, còn
từ “evrei” dịch là “người Israel”.
