dù vậy, đến ngày cuối cùng, buổi tối Lizaveta trốn khỏi nhà Kondratyeva lúc
nào không biết và lọt vào vườn nhà Fyodor Pavlovich. Bụng mang dạ chửa
như thế, cô ta làm thế nào vượt qua được tường rào cao và chắc chắn bao
quanh vườn, đấy vẫn còn là điều bí ẩn. Một số người bảo có người đưa cô ta
qua, một số khác nói rằng đấy là do “phép trời”. Việc đó tuy lạ lùng, nhưng
nhiều phần chắc là đã diễn ra một cách tự nhiên: Lizaveta vẫn trèo qua được
các hàng rào vào ngủ đêm trong vườn rau nhà người ta thì cũng có cách leo
được lên bờ tường nhà Fyodor Pavlovich, rồi từ đấy nhảy xuống vườn; mặc
dù đang bụng mang dạ chửa, nhảy như thế là tự hại mình. Grigory đâm bổ đi
tìm Marfa Ignatyevna và bảo vợ chăm sóc cho Lizaveta, còn lão chạy đi mời
bà đỡ ở gần đây. Đứa bé mới sinh thì cứu được, còn Lizaveta tắt thở lúc gần
sáng. Grigory bế đứa bé vào nhà, bảo vợ ngồi xuống và đặt đứa bé lên đùi
vợ, áp ngay vào vú: “Đứa trẻ mồ côi trời sinh này là bà con của tất cả mọi
người, với vợ chồng ta lại càng gần hơn. Nó là do đứa nhỏ đã chết của
chúng ta gửi đến cho chúng ta, nó là con trai của quỷ và một phụ nữ công
chính. Hãy nuôi nó và tù nay đừng khóc nhiều nữa.” Thế là Marfa
Ignatyevna nuôi dạy đứa trẻ. Nó được rửa tội và đặt tên là Pavel, còn phụ
danh thì chẳng ai bảo, mọi người đều gọi nó là Fyodorovich. Fyodor
Pavlovich chẳng những không chống đối, mà thậm chí còn coi đó là chuyện
thú vị, tuy ông ta vẫn dứt khoát không nhận nó đích thực là con mình. Trong
thành phố người ta khen ông ta đã nuôi đứa con rơi. Sau này ông ta đặt họ
cho nó là Smerdyakov, theo biệt hiệu của mẹ nó là Lizaveta
Smerdyashchaya.
Chính Smerdyakov ấy là người đầy tớ thứ hai của Fyodor Pavlovich và
trong phần đầu câu chuyện của chúng ta, hắn ở căn nhà dưới cùng với lão
Grigory và bà lão Marfa. Hắn giữ chân nấu bếp. Rất cần nói một số điều
riêng về hắn, nhưng tôi lấy làm ngượng vì đã làm độc giả mất nhiều thì giờ
như thế về những gia nhân rất đỗi tầm thường, vì vậy tôi đi vào câu chuyện
của tôi, hy vọng rằng trong quá trình kể chuyện, tự nhiên sẽ phải đả động
đến Smerdyakov.
