Anh em nhà Karamazov cũng là di sản lớn cuối cùng Dostoevsky để lại
cho hậu thế. Sau khi hoàn thành tác phẩm vào năm 1880, ông đến Moskva
dự lễ khánh thành tượng Pushkin và đọc bài diễn văn nổi tiếng về Pushkin
trước sự có mặt của hầu hết nhà văn thời danh của nước Nga lúc ấy. Nửa
năm tiếp đó, công việc duy nhất ông làm được là khởi thảo cho tập đầu của
Nhật ký nhà văn năm 1881. Đến ngày 9/2/1881 (28/1 theo lịch cũ), lúc 8 giờ
38 phút tối, Fyodor Mikhailovich Dostoevsky từ trần. Ông được an táng ở
nghĩa trang Vòng nguyệt quế Aleksandr Nevsky. Hay tin, văn hào Tolstoy bị
chấn động sâu sắc. Ông viết thư cho một người bạn: “Tôi chưa từng gặp
người đàn ông này và chưa từng có bất kỳ mối liên hệ nào với ông ta, và rồi
thình lình ông ta chết, tôi nhận ra đây là con người gần gũi thân thương nhất
với minh, người mà tôi cần sự hiện hữu của ông ta nhiều nhất... Tôi xem ông
ấy như bạn, và không nghi ngờ gì, một ngày nào đó chúng tôi sẽ gặp lại
nhau...” Cuốn sách cuối cùng Tolstoy đọc trong đời, trong mấy ngày chạy
trốn khỏi điền trang Yasnaya Polyana, là Anh em nhà Karamazov, trước khi
ông chết vì cóng, một mình trong nhà ga hoang vắng Astapovo.
Ở Việt Nam, từ những năm 60, tác phẩm của Dostoevsky cùng với các
văn hào Nga khác như Tolstoy và Pushkin đã không còn xa lạ với bạn đọc,
với những dịch phẩm của các dịch giả gạo cội ngày trước, đa phần chuyển
ngữ từ tiếng Pháp và Anh. Trương Đình Cử có lẽ là cái tên nổi tiếng, với
những Tội ác và hình phạt cùng Con bạc. Nhạc sĩ Thạch Chương, một dịch
giả “tay ngang”, được biết đến với bản dịch Hồi ký viết dưới hầm (tức Bút ký
dưới hầm). Lũ người quỷ ám là công trình xuất sắc của dịch giả Nguyễn
Ngọc Minh. Hai tác phẩm lớn là Gã khờ (tựa khác Chàng ngốc) và Đầu
xanh tuổi trẻ (tựa khác Chàng thiếu niên) lần lượt được Phạm Xuân Thảo và
Vũ Trinh cho ra mắt. Riêng Anh em nhà Karamazov có đến hai bản dịch của
Trương Đình Cử và Vũ Đình Lưu. Nhờ công sức của họ, cái tên Dostoevsky
đã trở thành thân quen với nhiều thế hệ người yêu sách Việt Nam, mà người
ta thường nhắc một cách ngắn gọn là “Dos”, với tình cảm trìu mến lẫn sự dè
dặt kính nhi viễn chi. “Đọc Dos” đã trở thành một cuộc phiêu lưu tinh thần
của tuổi trẻ mà nhiều bạn đọc sau này, đầu hai thứ tóc, vẫn còn nhắc lại với
