ANH EM NHÀ KARAMAZOV - Trang 445

tôi còn tin hơn ông nữa kia, – ông ta nói, – rồi ông sẽ biết tại sao.” Tôi nghe
và nghĩ bụng: “Chắc là ông ấy muốn bộc lộ với ta điều gì.” “Thiên đàng, –
ông ta nói, – tàng ẩn trong mỗi chúng ta, hiện giờ trong tôi cũng có thiên
đàng giấu kín, và nếu tôi muốn, ngày mai thiên đàng sẽ thật sự đến với tôi
suốt đời.” Tôi thấy ông ta nói với vẻ cảm động và nhìn tôi một cách bí ẩn,
như dò hỏi. Ông ta nói tiếp: “Còn về việc mỗi người chúng ta đều có lỗi với
mọi người và mọi việc, ngoài tội lỗi của chính bản thân mình, thì ông suy
xét hoàn toàn đúng, và lạ một điều là đột nhiên ông có thể hiểu được ý
tưởng ấy một cách đầy đủ như thế. Đúng là khi nào mọi người đều hiểu điều
đó thì đối với họ, nước thiên đàng sẽ không còn là mơ ước nữa, mà là thực
tại” – “Thế bao giờ điều đó thành sự thực? – Tôi kêu lên với ông ta bằng
giọng chua xót. – Mà có khi nào điều đó thành sự thực không? Phải chăng
đấy chỉ là ước mơ?” – “Vậy là ông không tin, – ông ta nói, – ông rao giảng
mà chính ông không cần. Ông nên biết rằng mơ ước ấy, nói theo lời ông,
nhất định sẽ thành sự thật, hãy tin như vậy, nhưng không phải là bây giờ,
mọi hành động đều phải có luật của nó. Đây là việc thuộc lãnh vực tinh thần,
tâm lý. Muốn đổi mới thế giới thì về mặt tâm lý, chính người đời phải đi
sang con đường khác. Chừng nào mỗi người chưa trở thành anh em với mỗi
người khác thì chưa có tình huynh đệ. Sẽ không bao giờ có thể dựa vào bất
cứ khoa học nào hay bất cứ lợi ích nào mà phân chia được tài sản hay quyền
lực với nhau cho ổn thỏa. Mỗi người đều sẽ cho rằng phần mình thế là ít,
người ta sẽ luôn luôn phàn nàn, ghen tị và diệt lẫn nhau. Ông hỏi khi nào mơ
ước sẽ thành sự thực? Điều đó sẽ thành sự thực, nhưng chỉ khi nào chấm dứt
thời kỳ con người sống tách biệt nhau” – “Tách biệt thế nào kia?” – tôi hỏi
ông ta. “Hiện nay ở đâu cũng đều như thế, đặc biệt trong thế kỷ chúng ta,
nhưng tình trạng ấy chưa hết đâu, hạn kỳ của nó chưa đến. Hiện giờ người
nào cũng cố tìm cách tách riêng cá nhân mình ra càng nhiều càng tốt, người
nào cũng muốn bản thân mình hưởng thụ trọn vẹn sự đầy đủ của cuộc sống,
thế nhưng thay cho sự đầy đủ của cuộc sống, tất cả những cố gắng của con
người chỉ đưa đến sự tàn sát toàn thể, bởi vì đáng nhẽ phải xác định đầy đủ
bản chất của mình thì người ta lại rơi vào trạng thái biệt lập hoàn toàn. Bởi
vì trong thời đại chúng ta, toàn thể loài người tách thành những đơn vị riêng