ông vô tâm, không có thời gian đi sâu vào mọi việc. “Các ngài ạ, tâm tính tôi
nặng phần võ biền hơn là phần dân sự” – ông ta tự nói về mình như thế.
Thậm chí hình như ông vẫn chưa có quan niệm rành mạch dứt khoát về
những lý do đích xác của cuộc cải cách nông nô, mà ông nhận biết dần dần,
năm này qua năm khác nhờ kinh nghiệm thực tế, một cách bất đắc dĩ, vậy
mà ông là một địa chủ kia đấy. Pyotr Ilyich biết chắc rằng tối hôm ấy nhất
định anh ta sẽ gặp ở nhà Mikhail Makarovich một vị khách nào đó, có điều
không biết đích xác là ai. Lúc ấy ở nhà ông ta có hai ông khách đang ngồi
đánh bài: ông biện lý và viên bác sĩ của zemstvo
là Varvinsky, một người
trẻ tuổi vừa từ Petersburg đến vùng chúng tôi, anh ta vừa tốt nghiệp loại ưu
trường đại học y Petersburg. Ông biện lý, thực ra là phó biện lý, nhưng
người ta vẫn gọi ông là biện lý, tên là Ippolit Kirillovich, là một người đặc
biệt, chưa già, mới có ba mươi nhăm, nhưng coi bộ rất dễ ốm lao, lại lấy một
bà vợ béo ú và không sinh đẻ, ông ta có tính tự ái và hay cáu kỉnh, nhưng
đầu óc khá vững vàng và thậm chí tốt bụng. Có lẽ điều tai hại nhất trong tính
cách ông là ông tự đánh giá mình hơi quá cao so với giá trị thật của ông ta.
Vì thế ông ta thường xuyên buồn bực. Thêm nữa, ông ta có đôi chút khuynh
hướng cao cả và nghệ thuật, chẳng hạn thích phân tích tâm lý, tự cho là hiểu
sâu tâm hồn con người, có năng khiếu đặc biệt nhận ra kẻ phạm tội và tội ác.
Bởi thế ông ta cho rằng mình bị đối xử bất công và không được thăng
thưởng xứng đáng, ông luôn luôn tin chắc rằng cấp trên không đánh giá ông
đúng mức và có những kẻ thù ghét ông. Những lúc buồn nản, thậm chí ông
còn dọa sẽ đi làm luật sư về các vụ hình sự. Vụ Karamazov giết cha đến bất
ngờ dường như khơi động tất cả sinh lực của ông: “Một vụ án có thể vang
động khắp nước Nga.” Nhưng đấy là tôi nói quá sớm mất rồi.
Ở phòng bên cạnh, các cô cháu gái ngồi tiếp viên dự thẩm trẻ tuổi của
tòa án Nikolai Parfenovich Nekhlyudov mới từ Petersburg đến vùng chúng
tôi hai tháng trước. Sau này người ta nói chuyện với nhau và lấy làm ngạc
nhiên rằng tối hôm “xảy ra vụ phạm tội”, tất cả các nhân vật ấy dường như
bảo nhau tụ họp tại nhà ông viên chức hành pháp. Thế nhưng sự việc đơn
giản hơn nhiều và xảy ra hết sức tự nhiên: hôm trước bà vợ 2 ông biện lý
