– Thú thực với anh là tôi rất ghét những cuộc tranh cãi ấy, – nó nói
xẵng giọng, – có thể không tin có Chúa Trời mà vẫn yêu loài người, anh
nghĩ thế nào? Voltaire không tin có Chúa Trời mà vẫn yêu nhân loại (“Lại tỏ
vẻ biết nhiều rồi, lại thế rồi!”, nó nghĩ thầm).
– Voltaire tin có Chúa Trời, nhưng hình như tin ít thôi, và cũng yêu loài
người ít thôi. – Alyosha nói khẽ, dè dặt và hoàn toàn tự nhiên, như nói với
người bằng tuổi, và thậm chí hơn tuổi.
Kolya sửng sốt chính vì Alyosha thiếu cả quyết trong khi nêu ý kiến về
Voltaire, tuồng như anh để cho nó, chú bé Kolya, giải đáp vấn đề.
– Cậu đã đọc Voltaire rồi à? – Alyosha hỏi.
– Không, không phải là đọc... Nhưng tôi đã đọc Candide, bản dịch
tiếng Nga... bản dịch cũ, quái gở, buồn cười... (Lại thế rồi, lại thế rồi!)
– Và cậu hiểu được chứ?
– Ồ vâng, hiểu tất... nghĩa là... tại sao anh nghĩ là tôi không hiểu? Ở đấy
cố nhiên có nhiều điều thô tục... Cố nhiên tôi có khả năng hiểu đây là cuốn
tiểu thuyết triết lý và viết để truyền đạt tư tưởng. – Kolya hoàn toàn rối trí. –
Tôi là người xã hội chủ nghĩa, Karamazov ạ, tôi là người xã hội chủ nghĩa
bất trị. – Kolya tự dưng bỗng nói.
– Người xã hội chủ nghĩa à? – Alyosha bật cười. – Cậu đã kịp thành
người xã hội chủ nghĩa từ bao giờ vậy? Hình như cậu chỉ mới mười ba tuổi
thì phải?
Kolya co rúm người lại.
– Thứ nhất, không phải là mười ba, mà mười bốn tuổi, hai tuần nữa thì
mười bốn. – Nó đỏ bừng mặt. – Thứ hai, tôi hoàn toàn không hiểu tuổi của
