Người đầu tiên bác bỏ cơ sở của cái gọi là “học thuyết Mahan-Colomb”
là ông A. P Aleksandrov, trưởng khoa những môn học về chiến thuật – chiến
dịch thuộc Học viện Hải quân Liên Xô. Ông này đã cho đăng một loạt bài
trong Tuyển tập hải quân, và năm 1950 cho xuất bản hẳn một cuốn sách
nhan đề Phê phán lí thuyết về làm chủ mặt biển. Nhưng mục đích của những
tác phẩm này không phải là phê phán Mahan và Colomb, mà là cuộc đấu
tranh chống những người ủng hộ những quan điểm của họ cũng như những
đối thủ của chính Aleksandrov (ông ta coi N.L. Klado và học trò của ông
này là M..A. Petrov và B.B. Djerve là những người như thế). Năm 1956,
trong tác phẩm Bàn về lí thuyết quân sự của các nước đế quốc, chuẩn đô đốc
P.A. Trainin cũng phê phán một cách gay gắt các công trình của Mahan.
Quan điểm của Mahan còn bị phê phán một cách dữ dội trong cuốn giáo
trình dành cho các học viên môn Lịch sử nghệ thuật hải chiến của các học
viện lục quân và hải quân, có lẽ những người phê bình không tính tới những
điều kiện chính trị trong những năm Mahan chấp bút những tác phẩm của
mình. Như mọi người đều biết, trong nửa sau thế kỉ XIX đã diễn ra cuộc đấu
tranh quyết liệt nhằm xâm chiếm thuộc địa. Mahan cho rằng muốn giành và
giữ thuộc địa, chính quyền phải có lực lượng hải quân mạnh, còn các thuộc
địa thì phải trở thành căn cứ vững chắc cho hải quân.
Rõ ràng là Mahan viết tất cả những điều này không phải cho bạn đọc
bình thường mà là cho các sĩ quan hải quân, tức là những người đã nắm
được cơ sở của lí thuyết và lịch sử nghệ thuật hải chiến. Nhân đây tôi xin
được trình bày quan điểm về những vấn đề có liên quan tới lịch sử nghệ
thuật hải chiến, vì hơn 20 năm giảng dạy môn này tại Học viện Hải quân cho
phép tôi rút ra một số kết luận.
Muốn nâng cao hơn nữa tư duy chiến lược-chiến dịch cho các sĩ quan
hải quân thì phải tăng cường hơn nữa những môn học về lịch sử quân sự và
lí thuyết quân sự. Cần phải đưa vào chương trình các môn học lịch sử nghệ
thuật hải chiến và nghệ thuật chiến dịch của hải quân, được giảng tại Học
viện Hải quân, phần nghiên cứu lí thuyết của Mahan và Colomb, cũng như
các lí thuyết gia về lục quân và hải quân khác.
