với lực lượng hải quân yếu như thế và những thuộc địa nằm rải rác như thế,
lại quyết định tham chiến ngay vào lúc này. Nhưng đã xảy ra đúng như thế.
Ai cũng thấy hải quân Pháp đã kiệt quệ, các nhà sử học Pháp cũng viết nhiều
về việc đó. “Nguồn lực của Pháp đã cạn kiệt”, một nhà sử học viết, “năm
1761 chỉ có mấy con tàu xuất bến và tất cả đều bị bắt làm tù binh. Liên minh
với Tây Ban Nha diễn ra quá muộn. Một vài con tàu xuất bến vào năm 1762
cũng bị bắt hết, Pháp không cứu được những thuộc địa còn lại”
. Thậm chí
ngay vào năm 1758, một người cầm bút Pháp đã viết: “Không có tiền,
thương mại đình trệ vì bị tàu tuần dương Anh tấn công, không có tàu tốt,
không có hàng dự trữ, v.v. buộc bộ hải quân Pháp – trước đó vốn đã không
thể trang bị được các lực lượng lớn – phải dựa vào quỷ kế, phải thay cuộc
chiến hữu lí duy nhất là chiến tranh lớn (Grand War) bằng cuộc chiến nhỏ
nhất trong các cuộc chiến nhỏ – một kiểu trò chơi chẳng bao giờ có thể đạt
được mục đích lớn lao. Ngay cả lúc đó, việc 4 tàu chiến đến được
Louisburg, mà không gặp kẻ thù trên đường đi, cũng được coi là sự kiện cực
kì may mắn rồi… Năm 1759 đoàn tàu được hộ tống từ Tây Ấn may mắn đến
được Pháp đã làm cho các thương nhân hết sức ngạc nhiên và phấn khởi. Từ
đó có thể thấy những trường hợp như thế quả là hãn hữu trên những đại
dương đã bị các hải đoàn của Anh cày nát”
. Đấy là trước khi xảy ra thảm
hoạ của La Clue và Conflans. Việc tiêu diệt nền thương mại của Pháp bắt
đầu bằng việc bắt giữ thương thuyền và kết thúc bằng việc chinh phục các
thuộc địa của họ. Vì vậy, khó có thể thừa nhận rằng, Hiệp ước trong nội bộ
Gia đình (Pamily Compact) được kí kết giữa hai hoàng gia không chỉ bao
gồm thoả thuận về việc tương trợ nhau trong những cuộc chiến tranh trong
tương lai mà còn có điều khoản bí mật buộc Tây Ban Nha phải tuyên chiến
với Anh ngay trong năm đó nếu hoà bình không được lập lại là hiệp ước
“vinh danh sự thông thái của hai chính phủ”. Thật khó có thể tha thứ không
chỉ cho chính phủ Tây Ban Nha, mà cũng khó có thể tha thứ cho chính phủ
Pháp, kẻ đã lôi kéo dân tộc đồng chủng với mình vào một thoả thuận tai hại
đến như thế. Nhưng người ta cũng hi vọng sẽ khôi phục được hải quân của
Pháp và lôi kéo được các nước trung lập tham gia liên minh; ngoài Tây Ban
Nha, nhiều nước trong số đó cũng chẳng ưa gì Anh. “Trong cuộc chiến tranh
