còn giữ tới 25.000 tù binh Pháp, nhưng Pháp chỉ giữ có 1.200 tù binh Anh
mà thôi. Đấy là kết quả của cuộc chiến trên biển.
Cuối cùng, trong khi liệt kê một cách tóm tắt tình hình thương mại của
vương quốc Anh trong giai đoạn cuối cuộc chiến, sau phần nói về số tiền
vàng mà nước này lấy được của Tây Ban Nha, tác giả nói trên viết như sau:
“Tất cả những chuyện này đều củng cố nền thương mại và thúc đẩy ngành công nghiệp.
Những khoản tiền được chuyển đề tài trợ cho nước ngoài phần lớn lại được trả bằng hoá đơn
cho những thương nhân sống ở nước ngoài, những người này lại có cổ phiếu trong các công
xưởng ở Anh. Nền thương mại của Anh tăng đều hằng năm, và càng thịnh vượng trong khi đất
nước đang tiến hành cuộc chiến tranh kéo dài, tốn kém và đẫm máu là điều chưa từng xảy ra ở
bất cứ nước nào trên thế giới.”
Không có gì ngạc nhiên khi với kết quả như thế của nền thương mại,
với thắng lợi liên tục như thế của lực lượng vũ trang, và sau khi đã chứng
kiến sự suy tàn của hải quân Pháp thì liên minh Pháp và Tây Ban Nha – một
liên minh có thời từng đe doạ tương lai của Anh và làm cho cả châu Âu phải
sợ hãi – chỉ còn là gánh nặng của một mình Anh quốc, mà nước này lại
không hề tỏ ra sợ hãi hay lo lắng. Dù cơ cấu và vị trí của mình mà Tây Ban
Nha dễ bị cường quốc trên biển tấn công; và dù quan điểm của chính phủ
thời đó có thể nào đi nữa thì Pitt và cả nước đều nhận thấy rằng thời cơ mà
họ đã hi vọng một cách vô ích vào năm 1739 giờ đã đến, vì những năm
tháng hoà bình và sự ngoan cố của vị bộ trưởng vĩ đại lúc đó đã làm suy yếu
lực lượng hải quân của họ. Bây giờ nước này đã vươn tay ra xa và đã nắm
được những gì họ muốn; nếu như một lần nữa bộ không hiểu sai quyền lợi
của quốc gia thì chiến lợi phẩm của họ sẽ là vô giới hạn.
Bên trên đã nói tới vị thế của Bồ Đào Nha so với Anh, nhưng vị thế này
còn đáng chú ý ở chỗ nó cho thấy ví dụ về việc không phải là các thuộc địa
mà chính là liên minh – dù bắt buộc hay khôn ngoan – đã nhận được một
thành tố của sức mạnh trên biển. Mối liên kết về mặt thương mại của hai
nước nói trên ‘’được củng cố bằng sự ràng buộc chính trị vững chắc nhất. Vị
trí địa lí của hai vương quốc làm cho họ có ít lí do để sợ lẫn nhau, trong khi
