vùng Trung Á chính là kết quả của những ngày khi mà sức mạnh trên biển
và nguồn lực của họ giành được thế thượng phong trước sự yếu kém của
D’Aché và tài năng của Suffren, và đã giành được bán đảo Ấn Độ khỏi bàn
tay của người Pháp.
“Kể từ thời Trung cổ, đây là lần đầu tiên một mình nước Anh, hầu như không có đồng minh
nào, đã chiến thắng Pháp, trong khi Pháp có những trợ thủ hùng mạnh. Anh đã chiến thắng là
nhờ sức mạnh vượt trội của chính phủ của họ”, ông Martin, khi bàn về cuộc chiến tranh Bảy
năm đã nói như thế.
Vâng! chính phủ vượt trội lại sử dụng một loại vũ khí khủng khiếp; sức
mạnh trên biển. Nó làm cho nước Anh trở nên giàu có, và bảo vệ nền thương
mại là họ đã làm giàu cho chính mình. Họ đã dùng tiền để giúp đỡ một vài
trợ thủ, chủ yếu là Phổ và Hanover, trong cuộc chiến đấu tuyệt vọng của
những nước này. Tàu của họ đi đến đâu thì ảnh hưởng của họ lan đến đấy,
không ai thách thức được họ. Họ thích đến đâu thì đến, cùng với họ là quân
đội và súng ống được đưa đến. Nhờ khả năng cơ động như thế mà sức mạnh
của họ gia tăng gấp bội, còn lực lượng của kẻ thù thì bị chia cắt. Làm chủ
được mặt biển, ở đâu đối thủ cũng bị họ cản đường. Các hạm đội của đối thủ
không thể liên kết với nhau, không một hạm đội lớn nào đi được ra biển, mà
nếu có ra được thì cũng lại gặp ngay những cựu chiến binh cả trong chiến
trận lẫn trong những cuộc chiến đấu với bão tố, trong khi sĩ quan và thuỷ thủ
đoàn của mình chỉ là những tay mơ mà thôi. Trừ Minorca, Anh bao giờ cũng
giữ những căn cứ trên biển của mình một cách cẩn thận và tìm mọi cách
chiếm căn cứ của kẻ thù. Gibraltar đúng là một con sư tử canh giữ các hải
đoàn của Pháp trên đường từ Toulon đến Brest! Làm sao Pháp có thể hi
vọng trợ giúp được Canada khi hạm đội Anh đã chiếm được Louisburg?
Quốc gia duy nhất được lợi trong cuộc chiến tranh này chính là quốc
gia trong thời bình đã biết lợi dụng biển để làm giàu, và nhờ lực lượng hải
quân hùng mạnh, nhờ có rất nhiều thần dân sống trên biển và sống nhờ vào
biển, nhờ có nhiều căn cứ hoạt động rải khắp mặt địa cầu mà đã làm bá chủ
mặt biển trong thời chiến. Nhưng cũng cần nói rằng những căn cứ này có thể
