IX
Những sự kiện từ khi kí Hiệp ước hoà bình Paris đến năm
1778. Chiến tranh trong cuộc Cách mạng Mỹ. Cuộc chiến
trên biển ở Ushant.
Nếu Anh có lí do để phàn nàn rằng, trong khi kí Hiệp ước hoà bình
Paris họ đã không gặt hái được tất cả những thành quả mà thắng lợi trên
chiến trường và địa vị của họ cho phép, thì Pháp có đủ lí do để bất mãn với
vị thế của họ sau chiến tranh. Chiến lợi phẩm của Anh gần tương đương với
những mất mát của Pháp. Pháp thậm chí phải đổi Louisiana lấy Florida, tức
là đổi lấy khu vực mà Tây Ban Nha đã phải nhượng cho người chiến thắng.
Dĩ nhiên là các chính khách và nhân dân Pháp, những người phải còng lưng
dưới gánh nặng của kẻ chiến bại, phải nghĩ đến tương lai, khi họ có điều
kiện báo thù và giành lại những gì đã mất. Công tước De Choiseul – tuy độc
đoán nhưng cũng là một người đầy năng lực – đứng đầu công việc trong
nhiều năm, đã làm việc một cách kiên trì nhằm khôi phục lại sức mạnh của
Pháp. Liên minh với Áo không phải là mục tiêu tìm kiếm của ông, vì hiệp
ước liên minh đã được kí kết và hoạt động từ trước khi ông nhậm chức vào
năm 1758, nhưng ngay từ đầu ông đã nhận thức được rằng kẻ thù chính là
Anh và đã làm hết sức nhằm hướng sức mạnh của cả dân tộc vào cuộc đấu
tranh chống lại nước này. Sau thất bại của Conflans, làm hỏng kế hoạch xâm
nhập vào nước Anh của ông, ông vẫn kiên trì theo đuổi mục tiêu chính bằng
cách kích động Tây Ban Nha và liên minh với nước này. Nên có một ban
lãnh đạo tốt và có đủ thời gian chuẩn bị thì những cố gắng chung của hai
