thế dĩ nhiên đã gây ra sự phẫn nộ trong lòng những người đồng bào của
mình, họ càng phẫn nộ hơn nữa khi biết rằng ông lên án một cách tàn nhẫn
và quá đáng hành động của những người dưới quyền trong ngày 12 tháng 4
đầy bất hạnh đó.
“Ông đã chịu đựng nỗi bất hạnh của mình với sự bình thản, biết rõ, như ông nói, rằng mình
đã hoàn thành nhiệm ông cho ràng mình thất bại không phải do lực lượng yếu kém hơn mà do
sụ bỏ trốn nhục nhã của các sĩ quan trên những con tàu của mình, ông đã phát tín hiệu tập hợp
lại, thậm chí đã kêu họ đi gần với mình, nhưng họ đã bỏ rơi ông.”
Đấy là thông điệp chính trong tất cả những phát ngôn của ông ta. Trong
bức thư viết từ chiếc kì hạm của Anh, một ngày sau trận đánh, ông ta “đã
quy thất bại của trận đánh cho hầu hết các viên thuyền trưởng. Một số không
tuân lệnh; số khác, đặc biệt là thuyền trưởng hai tàu Languedoc và
Couronne, nghĩa là tàu đi trước và tàu đi liền sau ông ta, đã bỏ mặc ông ta”
Nhưng ông không chỉ tự giới hạn trong những bản báo cáo chính thức, mà
khi bị tù ở London ông còn cho xuất bản mấy cuốn sách mỏng nói về đề tài
này, phần lớn trong số đó được ông gửi về châu Âu. Chinh phủ, đương nhiên
nghĩ rằng một sĩ quan không thể bôi nhọ thanh danh đơn vị một cách vô cớ,
đã cho điều tra và trừng trị nghiêm khắc những người có lỗi. Thuyền trưởng
tàu Languedoc và Couronne bị bắt giam ngay khi vừa đặt chân đến Pháp, tất
cả giấy tờ, sổ sách… liên quan đến vấn đề này đều được thu thập. Trong
hoàn cảnh như thế, chẳng có gì ngạc nhiên khi trừ về Pháp, De Grasse, theo
lời ông ta, “đã không được một người nào đưa tay ra bắt”
. Mãi đến đầu
năm 1784. các bị cáo và người làm chứng mới sẵn sàng ra trước toà án binh,
nhưng phiên toà đã xoá án một cách triệt để và rộng lượng cho hầu như tất
cả những người bị ông ta công kích và tố cáo, sai lầm của họ được coi là
đáng được tha thứ và chỉ bị phạt nhẹ. “Mặc dù vậy, cùng với phiên toà,
không thể không nói rằng việc vị đô đốc chỉ huy 30 tàu chiến bị bắt là một
sự kiện lịch sử đáng tiếc với toàn dân tộc”, một người cầm bút người Pháp
đã viết một cách thận trọng như thế
. Liên quan đến việc chỉ huy trận đánh
của vị đô đốc, toà nhận thấy rằng sáng ngày 12, Zélé không bị nguy hiểm
