như thế thì không có gì bảo đảm rằng họ sẽ không vô hiệu hoá mục tiêu tối
hậu của chiến dịch, như họ đã từng làm thế nhiều lần, mà bao giờ cũng có
khả năng là họ, nhờ một sự may mắn nào đó, có thể phục hồi được cán cân
lực lượng bằng một chiến thắng quan trọng nào đó. Sự kiện họ không làm
được như thế là do lỗi của bộ hải quân Anh, nhưng nếu Anh đã sai khi để
cho hạm đội ở châu Âu của mình ở trong tình trạng yếu kém hơn hẳn hạm
đội liên quân thì liên quân còn đáng trách hơn nữa, vì đã không tận dụng
được sai lầm này của đối phương. Bên mạnh hơn, đóng vai bên tấn công,
không thể viện dẫn những khó khăn, tức là những khó khăn có thể giải thích
nhưng không thể nào biện hộ cho việc phân tán lực lượng một cách phi lí vì
phải bảo vệ quá nhiều vị trí.
Thiên kiến mang tính dân tộc của người Pháp – thể hiện trong đường
lối hành động, một lần nữa và là lần cuối cùng chúng tôi đưa ra phê phán ở
đầy – dường như được cả chính phủ lẫn các sĩ quan hải quân thời đó cùng
chia sẻ. Nó là chìa khoá giúp ta tìm hiểu hành động của hải quân Pháp, và
theo ý kiến của tác giả thì đó cũng lí do làm cho hải quân không đem được
những kết quả lớn lao hơn về cho nước Pháp. Đó là một bài học, vì nó cho
thấy truyền thống đã kìm hãm đầu óc của con người đến mức một tập thể
những nhà hàng hải tài ba và dũng cảm phải chấp nhận, dường như không
hề phàn nàn, coi nghề nghiệp cao quý của mình chỉ có vai trò thứ yếu. Nó
còn cảnh báo, đó là nói nếu những lời phê phán ở đây là đúng, rằng những ý
kiến và những quan niệm đang thịnh hành cũng luôn luôn phải được kiểm
tra lại một cách kĩ lưỡng. Vì nếu đó là những ý kiến và quan niệm sai thì
chắc chắn sẽ dẫn đến thất bại, thậm chí là thảm hoạ.
Một quan niệm được nhiều sĩ quan Pháp thời đó chia sẻ và hiện còn
được truyền bá rộng rãi hơn ở Mỹ: điểm mấu chốt của chiến tranh là tàn phá
nền thương mại đối phương, đặc biệt khi đối phương lại là nước tồn tại và
phát triển bằng hoạt động buôn bán như nước Anh. “Theo tôi, biện pháp
chắc chắn nhất để chinh phục nước Anh là tấn công nền thương mại của họ”,
ông Lamotte-Picquet, một sĩ quan kiệt xuất người Pháp đã viết như thế. Mọi
người đều đồng ý rằng rối loạn nền thương mại sẽ đưa đất nước vào tình
