Tuy nhiên, mặt khác tôi thấy e ngại và không muốn là nhà thần học, không
phải chỉ vì tôi không phải là nhà thần học mà là nhà triết học tự do theo đào tạo
cũng như theo tư chất tinh thần, mà còn là vì tôi không sao khắc phục được cảm
nhận, cho rằng trong bất cứ thần học giáo điều trừu tượng nào cũng đều có nguy
cơ của lời nói trống rỗng đầy tội lỗi”.
Nội dung của tác phẩm cho thấy đây đích thực là một cuốn sách triết học về
đạo đức mà tác giả là một triết gia tự do có đức tin Kitô giáo sâu sắc, nhưng
không ràng buộc bản thân với một giáo phái nào nhất định. Một số người Việt
không thật sự có cảm tình với Kitô giáo (có thể là do những ngộ nhận lịch sử),
nên ngoài những thành viên của các giáo hội Kitô giáo thì chẳng có mấy người
chịu tìm hiểu nội dung cụ thể của Kitô giáo về phương diện văn hóa tinh thần,
khả dĩ giúp cho con người có được một định hướng đạo đức trong cuộc sống thế
gian đầy phức tạp này. Điều này có thể còn do cái nhìn của nhiều người Việt
đương đại có học thức, tự gắn mình với thời kì Khai sáng của văn hóa phương
Tây, vốn là thời kì đoạn tuyệt với Kitô giáo. Những người này vì vậy thường
quan niệm Kitô giáo gắn liền với tổ chức giáo hội cùng với các giáo điều và
huyền thoại hoang đường. Họ không biết đến những quan niệm khác về Kitô
giáo. Nhà tư tưởng Hamvas Béla (1897-1968) cũng đã nhận xét về cách hiểu thô
thiển ấy như sau: “Truyền thống Kitô giáo ở châu Âu có ha kẻ thù: kẻ thù bên
trong là tầng lớp giáo sĩ, kẻ thù thứ hai là thế lực chính trị, kẻ thù thứ ba là chủ
nghĩa duy khoa học (szcientifizmus). Ba kẻ thù này cản trở việc thực hiện bất cứ
điều gì từ Kitô giáo mang tính chất Phúc Âm. Các cuộc tấn công đều nhằm vào
tôn giáo, cho dù mục tiêu không phải là tôn giáo mà là sự lạm dụng quyền lực
của giới giáo sĩ, hạn chế và các tham vọng quyền lực của giới này. Nhưng cho
đến tận thời gian gần đây, cả những kẻ tấn công và những kẻ bảo vệ đều ở trong
một niềm tin: nói đến Kitô giảo là phải nói đến những giáo điều, các huyền thoại,
các tổ chức giáo sĩ và đạo đức của nỗi sợ hãi mê tín” (Hamvas Béla, Minh triết
thiêng liêng, tập III, Nguyễn Hồng Nhung dịch, NXB Tri thức, 2016). Khái niệm
“Kitô giáo” của S. Frank trong tác phẩm này hoàn toàn khác với cách hiểu thô
thiển thông thường của người đời. Ông viết:
“Sự hoàn thiện được ngụ ý ở đây liên quan trực tiếp đến hiện hữu tinh thần
nội tâm của con người vốn thuộc về lĩnh vực hoàn toàn khác của hiện hữu so với
cỗi trần gian và môi trường bên ngoài bao quanh chúng ta. Lời dạy bảo cơ bản
của Thượng Đế hiệu triệu chúng ta hoàn thiện không phải những người khác,
không phải cõi trần gian, mà là hoàn thiện chính chúng ta; và như chúng ta đã
thấy, lời dạy bảo ấy không quy định cho chúng ta những hành động xác định nào
