ANNA KARENINA - Trang 1049

Chàng sống (một cách không tự giác) theo những chân lí tinh thần đã bú
theo cùng với sữa mẹ, còn khi suy nghĩ thì không những chàng phủ nhận
mà còn thận trọng lảng tránh những chân lí đó.
Hiện giờ, chàng thấy rõ sở dĩ mình sống nổi, đó chỉ là nhờ vào tín ngưỡng
đã được dạy dỗ.
"Mình sẽ trở thành người thế nào và sẽ sống ra sao nếu không thấm nhuần
tín ngưỡng đó, nếu không hiểu là phải sống vì Chúa, chứ không phải vì dục
vọng? Hẳn mình sẽ ăn cắp, lừa dối, giết người. Mình sẽ hoàn toàn không
biết đến tất cả những gì tạo nên nguồn vui chính của cuộc đời". Và mặc dầu
hết sức cố gắng tưởng tượng, chàng vẫn không hình dung nổi mình sẽ
thành con-người-thú-vật như thế nào nếu không hiểu vì sao mà sống.
"Mình đi tìm một câu giải đáp cho vấn đề đang bận tâm. Và sự suy nghĩ
không thể đem đến lời giải đáp, vì giữa suy nghĩ và vấn đề này lại không có
chung một thước đo. Chính bản thân cuộc đời đã đem lại cho mình lời giải
đáp do chỗ mình hiểu thế nào là cái thiện và thế nào là cái ác. Và hiểu biết
đó không phải tự mình kiếm ra, nó được ban cho mình cũng như cho tất cả
những người khác, nói là được ban cho vì mình không tài nào tìm thấy nó ở
bất cứ nơi nào.
"Thử hỏi mình có thể tìm thấy nó ở đâu? Có phải lí trí đã chứng minh cho
mình thấy phải yêu thương đồng loại chứ không nên áp bức họ? Người ta
đã nói cho mình biết điều đó từ thời thơ ấu, và mình vui sướng tin theo vì
người ta đã diễn đạt hộ mình điều có sẵn trong tâm hồn. Nhưng ai vạch cho
ta thấy rõ điều đó? Không phải lí trí. Lí trí vạch cho ta thấy cuộc cạnh tranh
sinh tồn và cái quy luật đòi hỏi phải áp bức tất cả những ai cản trở sự thoả
mãn dục vọng của ta. Cái đó là suy diễn của lí trí. Lí trí không dạy ta yêu
thương đồng loại vì làm thế là điên rồ".
"Phải, đó là kiêu ngạo", chàng thầm nhủ, quay người nằm sấp bụng xuống
và thử lấy hai nhánh cỏ thắt nút lại, thận trọng không để đứt.
"Không những chỉ là sự kiêu ngạo của trí tuệ mà còn là sự ngu xuẩn của trí
tuệ. Và nhất là… sự dối trá của trí tuệ, không còn chữ nào khác nữa. Sự lừa
lọc của trí tuệ, đúng thế", chàng nhắc lại(1).
Chú thích: