ANNA KARENINA - Trang 14

phong kiến và tư bản, cuối cùng thực chất của hạnh phúc cùng đạo đức yêu
đương theo nhà văn hiểu là ở đâu? Nhân dịp này, Tolxtoi phơi trần nhiều
mặt xấu xa của đời sống quý phái, từ lối sống xa hoa, lười biếng, vợ chồng
lừa dối nhau, bạn bè ghen ghét, xảo trá, đến thói quen sĩ diện hão, giả nhân
giả nghĩa, tranh giành địa vị, bon chen luồn cúi, nhu nhược, phá sản của
tầng lớp quý tộc.
Bên cạnh chủ đề trên, nhà văn còn đưa ra nhiều vấn đề xã hội khác, có tầm
quan trọng lớn hơn nhiều, chủ yếu bằng cách thông qua nhân vật Levin: Đó
là các vấn đề lý tưởng xã hội, các ý kiến về dân tộc, về nông dân, về tổ
chức xã hội, cơ cấu kinh tế, giáo dục, chính trị, về mọi sự thay đổi ảnh
hưởng quyết định đến đời sống nhân dân, về triết học, nghệ thuật và cả về
hòa bình, chiến tranh... Tóm lại, tất cả những vấn đề thời sự nóng bỏng mà
bất cứ người Nga nào thời đó, ít nhiều biết suy nghĩ về vận mệnh nước nhà,
đều phải lo lắng tới.
Nhiều vấn đề cấp thiết nêu lên đó chưa được giải quyết và kết luận, hoặc
được giải quyết và kết luận theo lập trường riêng không ít sai trái của nhà
văn, nhưng mọi vấn đề được đặt ra đã là một phát hiện có giá trị lớn lao,
phản ánh đúng đắn các mâu thuẫn xã hội chính trong giai đoạn khủng
hoảng trầm trọng của nước Nga gia trưởng cũ bắt đầu tan rã mau chóng
trước sự xâm nhập, chèn ép của chủ nghĩa tư bản. Nhiều lý lẽ chính của
"học thuyết Tolxtoi" về vần đề chế độ tư hữu, đạo đức tư sản, lợi nhuận,
chính quyền chuyên chế và quân phiệt, nghệ thuật và tôn giáo, mà sau này
tác giả sẽ trình bày trong các cuốn sách lý luận, như Nghệ thuật là gì?, Sám
hối, Tôn giáo của tôi, Làm gì... đã bắt đầu được trực tiếp hoặc gián tiếp
vạch ra trong cuốn tiểu thuyết này.
V.I. Lenin nhận xét về Tolxtoi như sau: "Một mặt thì chỉ trích thẳng tay chế
độ bóc lột của tư bản, tố cáo những hành vi bạo ngược của chính phủ, tố
cáo các trò hề của công lý và của hành chính nhà nước, vạch trần hết tính
chất sâu sắc của các mâu thuẫn giữa tình trạng của cải ngày càng tăng
thêm, văn minh đạt nhiều thành quả và tình trạng cùng khổ, man rợ và đau
thương của quần chúng công nhân cũng ngày càng tăng thêm; mặt khác lại
là người hiền từ đứng ra khuyên răn "không nên dùng bạo lực chống lại