chi tiết khổ tâm nhất về cuộc cãi lộn.
Chính cái phút đầu tiên là phút khó chịu nhất: vừa đi xem hát về, dáng vui
vẻ và hể hả, tay cầm một trái lê to làm quà cho vợ, ông không thấy vợ ở
phòng khách; ông ngạc nhiên vì sang phòng làm việc cũng không thấy; sau
cùng, ông gặp vợ ở phòng ngủ, tay cầm lá thư đốn mạt đã làm vỡ lở hết
mọi chuyện.
Cô nàng Doli(4) suốt đời ưu tư và bận rộn, mà ông vẫn cho chẳng có gì là
sắc sảo, lúc đó đang ngồi yên không nhúc nhích với lá thư trong tay và nhìn
ông vừa kinh tởm, tuyệt vọng, vừa giận dữ.
- Cái này là cái gì? Cái gì? - bà chìa mảnh giấy hỏi chồng.
Điều làm Xtepan Arcaditr khổ tâm hơn cả mỗi khi nhớ lại cảnh đó - mà ông
cứ nhớ lại luôn mới tệ chứ - không phải bản thân câu chuyện mà chính là
cái cung cách ông trả lời vợ. Lúc đó ông lâm vào cái tình thế vẫn thường
xảy đến với những người bỗng dưng vướng vào một chuyện xấu xa. Ông
không biết đường sửa soạn một bộ mặt hợp với hoàn cảnh sau khi tội lỗi đã
bị lộ. Đáng lẽ phải làm ra bộ tức giận, chối phắt, hay thanh minh, xin lỗi,
cùng nữa là cứ dửng dưng (cách nào cũng vẫn tốt hơn) thì ông lại tươi cười,
thản nhiên dễ dãi và lúc ấy vẻ mặt ông thật ngây ngô. Sắc diện đó là vô
tình, hoàn toàn vô tình thôi (Xtepan Arcaditr vốn thích sinh lý học nên cho
đó là "phản xạ não").
Ông không thể tha thứ cho mình về cái cười đần độn ấy. Vừa thoáng thấy
nụ cười đó, Doli giật bắn người như bị một cơn đau giày vò thể xác. Không
nén nổi cơn giận, bà tuôn ra những lời gay gắt và bỏ chạy khỏi phòng. Từ
đó, bà nhất định không nhìn mặt chồng nữa.
"Chính cái cười ngây ngô là nguyên nhân của mọi chuyện - Xtepan
Arcaditr nghĩ bụng - Nhưng biết làm thế nào? Làm thế nào đây?", ông nhắc
đi nhắc lại một cách tuyệt vọng. Và vẫn không tìm ra câu trả lời.
-----------------------------
(1) Xtiva là Xtepan gọi theo tiếng Anh. Thời đó, giới thượng lưu thường gọi
nhau bằng tên đã Anh hóa hoặc Pháp hóa và coi đó là mỹ tục. (Tất cả
những chú thích ở dưới trang đều của người dịch).
