ANNA KARENINA - Trang 481

thở dài. - Ông ta là người thông minh; có rất nhiều cái đúng trong những
điều ông ta nói.
- à, thôi đi! Ông ta cũng như tất cả bọn họ chỉ là kẻ đối địch ngoan cố
chống lại việc giải phóng nông nô! - Xvyajxki nói.
- Tuy nhiên anh lại đứng đầu bọn họ...
- Phải, nhưng tôi lãnh đạo họ đi về hướng khác, - Xvyajxki cười nói.
- Có một điều làm tôi ngạc nhiên, - Levin nói. - Ông ta có lý khi nói những
ước mơ sản xuất hợp lý hóa của ta không thể thực hiện được.
Người ta chỉ có thể thành công bằng cách cho vay nặng lãi, như lão già bé
nhỏ tẩm ngẩm tầm ngầm đó, hoặc bằng những phương pháp giản đơn
nhất... Ai phải chịu trách nhiệm về việc đó?
- Tất nhiên là chúng ta thôi. Vả lại, không phải là ta chẳng đi đến đâu cả.
Vaxintsikôp đã đạt được kết quả tốt.
- Ông ta có xưởng máy...
- Tóm lại, tôi cũng không hiểu cái gì đã làm anh phải kinh ngạc.
Dân chúng còn đang ở một trình độ phát triển rất thấp về vật chất và tinh
thần, thành thử tất nhiên họ phải chống lại mọi cải cách. Bên châu Âu, nền
nông nghiệp hợp lý hóa phồn thịnh vì dân chúng có học thức; cho nên trước
tiên chúng ta phải giáo dục dân chúng, có thế thôi.
- Nhưng giáo dục bằng cách nào?
- Muốn giáo dục dân chúng, có ba cái cần thiết: trường học, trường học và
trường học nữa.
- Chính anh vừa nói là về mặt vật chất, dân chúng còn quá lạc hậu: trường
học liệu có ích gì kia chứ?
- Anh ạ, anh làm tôi nhớ tới một giai thoại: chuyện người ta khuyên bệnh
nhân. "Anh phải uống thuốc nhuận tràng. - Tôi uống rồi, càng đau tợn. -
Thế thì dùng đỉa vậy. - Tôi cũng dùng rồi: lại càng đau hơn nữa. - Thôi
được anh chỉ còn có cách cầu Chúa. - Tôi cũng cầu thử rồi: lại càng tệ hại
hơn cả". Đối với anh cũng thế. Tôi nói chuyện với anh về kinh tế chính trị
học, chủ nghĩa xã hội, giáo dục, anh trả lời: "Đáng ghét".
- Nhưng trường học dùng để làm gì kia chứ?
- Để tạo ra những nhu cầu mới.