vẫn mời bà ta ngồi và chăm chú nghe từ đầu đến cuối không hề ngắt lời, chỉ
vẽ cụ thể nên xử sự thế nào, nên đến cầu cạnh ai, và viết hẳn một lá thư
bằng lối chữ khoáng đạt, đẹp và rõ ràng của ông, giới thiệu đến người có
thể giúp đỡ bà ta được. Sau khi đưa tiễn vợ viên đại uý, Xtepan Arcaditr
bèn cầm mũ và dừng lại tự hỏi xem có quên gì không. Ông chỉ quên mỗi
một điều mà ông ước ao quên đi được là... vợ ông.
"à, phải!", ông cúi đầu và bộ mặt đẹp bỗng đượm buồn. Ông tự hỏi:
"Ta nên đến gặp, hay không nên đến?" Một tiếng nói từ trong lòng bảo ông
có đến gặp cũng vô ích, rút cục chỉ đi đến chỗ giả dối thôi, không thể chắp
nối lại tình nghĩa vợ chồng nữa rồi, bởi vì không ai có thể trả lại cho Doli
cái xuân sắc quyến rũ thuở xưa, cũng như không thể biến ông thành lão già
bất lực được. Làm thế chỉ đưa đến giả tạo và dối trá: mà giả tạo và dối trá
thì trái hẳn với bản chất ông.
"Tuy nhiên trước sau, vẫn phải một lần, không thể cứ thế này mãi được!",
ông tự bảo, gắng động viên mình mạnh hơn. Ông thẳng người lên, lấy điếu
thuốc lá, châm lửa hút, kéo hai hơi, rồi vứt điếu thuốc vào chiếc vỏ xà cừ
dùng làm gạt tàn, đi nhanh qua phòng khách và mở cửa phòng vợ.
-----------------
(1) Mile Rolland (tiếng Pháp trong nguyên bản).
(2) Tù trưởng của bộ lạc Varege ở bán đảo Xcandinavi. Hồi gần cuối thế kỷ
thứ IX, đột nhập nước Nga, chinh phục các bộ lạc giữa Phần Lan và Xlav
lập nên đế chế Nga.
(3) Jeremie Bentham (1748-1832) nhà triết học và pháp luật học Anh theo
chủ nghĩa thực dụng.
(4) James Mill (1773-1836) nhà triết học Anh, người kế tục Bentham.
