PHẦN BA
Vậy đây là lá thư của chính ông. Trong đó, như chúng ta đã thấy, sau khi
đề nghị góp ý về cách ngăn chận chiến tranh, ông tiếp tục đề nghị các biện
pháp thực hành cụ thể mà nhờ đó chúng tôi có thể giúp ông ngăn chận nó.
Đó là dường như chúng tôi nên ký một bản tuyên ngôn, cam kết sẽ “bảo vệ
văn hóa và tự do trí tuệ”
(I)
; rằng chúng tôi nên gia nhập một hiệp hội cụ thể,
cống hiến những biện pháp cụ thể nhằm mục đích gìn giữ hòa bình; và, cuối
cùng, rằng chúng tôi nên đóng góp cho hiệp hội đó, vốn cũng giống như các
hiệp hội khác, đang cần có ngân sách.
Thế thì trước hết chúng ta hãy xét xem chúng tôi có thể giúp ông ngăn
chận chiến tranh bằng cách bảo vệ văn hóa và tự do trí tuệ như thế nào, vì
ông bảo đảm với chúng tôi rằng có một sự nối kết giữa những từ khá trừu
tượng đó và những tấm ảnh rất xác thực này - những tấm ảnh về những thi
thể và những ngôi nhà đổ nát.
Nhưng nếu việc được đề nghị góp ý về cách thức ngăn chận chiến tranh là
điều đáng ngạc nhiên; thậm chí còn đáng ngạc nhiên hơn khi được yêu cầu
giúp ông trong những thuật ngữ khá trừu tượng của tuyên ngôn của ông
nhằm bảo vệ văn hóa và tự do trí tuệ. Hãy xét xem, thưa ông, dưới ánh sáng
của những thực tế đã đưa ra bên trên, yêu cầu của ông có ý nghĩa gì. Nó có
nghĩa rằng trong năm 1938, con trai của những người đàn ông trí thức đang
yêu cầu các cô con gái giúp họ bảo vệ văn hóa và tự do trí tuệ. Và tại sao,
ông có thể hỏi, điều đó lại đáng ngạc nhiên đến thế? Hãy giả sử rằng Công
tước xứ Devonshire, trong lễ phục mũ miện của mình, bước vào bếp và nói
với nàng hầu đang lột vỏ khoai tây với một vết bẩn trên má: “Hãy ngưng lột
vỏ khoai đi, Mary, và giúp tôi phân tích cái đoạn khá khó hiểu này trong
cuốn thơ Pindar
[15]
, lẽ nào Mary không kinh ngạc và vừa hét toáng lên vừa
chạy tới chỗ đầu bếp Louisa, “Chúa ơi, Louie, hẳn là ông chủ điên rồi!” Đó,
hoặc đại loại như thế, là tiếng kêu thoát ra từ đôi môi chúng tôi khi các cậu
con trai của những người đàn ông trí thức yêu cầu chúng tôi, chị em gái của
họ, bảo vệ tự do trí tuệ và văn hóa. Nhưng chúng ta hãy cố diễn dịch tiếng
kêu của nàng hầu bếp sang ngôn ngữ của người trí thức.
Một lần nữa chúng tôi cầu xin ông, thưa ông, hãy nhìn từ góc độ của
chúng tôi, từ quan điểm của chúng tôi, vào Quỹ giáo dục Arthur. Hãy cố lần
nữa, dù nó khó khăn, quay đầu ông về hướng đó, để hiểu rằng đối với
