Duy việc sống chết để quyền cho tạo hóa
Ghê gớm chưa? Chỉ việc sinh - tử là người Pháp
chưa can thiệp được thôi, chứ mọi việc còn lại họ đều nắm trong tay.
Chàng ngậm ngùi bởi thương cho tiền nhân thuở ấy, thương cho nền kỹ
nghệ nước nhà đối với người ngoại quốc khác nào một trời một vực. Suy
nghĩ như thế nên chàng càng náo nức mong đến ngày khởi hành. Mong
được mắt nhìn thấy, tay sờ vào những hiện vật tiêu biểu cho nền văn minh
của nước Pháp.
Chàng thanh niên này tên Bạch Thái Bưởi. Một cái tên bình dị như bao
người Việt Nam nô lệ thuở ấy, nhưng về sau trên thương trường, chính
người Pháp và những đối thủ cạnh tranh với ông phải nghiêng nón nể
phục.
Ông Bạch Thái Bưởi sinh năm 1874 tại làng An Phú, huyện Thanh Trì,
tỉnh Hà Đông (nay thuộc ngoại thành Hà Nội). Đây là cái năm bi đát trong
lịch sử triều Nguyễn. Thực dân Pháp đánh chiếm Hà Nội lần thứ nhất;
không giữ được thành, bị trọng thương, danh tướng Nguyễn Tri Phương
quyết không để kẻ thù cứu chữa, nhịn ăn mà chết. Các đại quan Nguyễn
Văn Tường, Lê Tuấn đã ký với thiếu tướng hải quân Pháp Dupré một Hòa
ước gồm 22 điều khoản. Hiệp ước này tương tự phát súng khai tử chủ
quyền của vua nước Nam đối với sáu tỉnh Nam Kỳ. Tiếng oe oe chào đời
của Bạch Thái Bưởi cũng là tiếng khóc của một con dân mất nước.
Có tài liệu cho rằng ông vốn họ Đỗ, nhà nghèo, mẹ buôn gánh bán
bưng, cha mất sớm. Lúc ấy, người họ Bạch giàu nứt đố đổ vách nhưng
không có con trai, thấy ông ngoan ngoãn, chịu thương chịu khó nên nhận
làm con nuôi và đổi sang họ Bạch. Lại cũng có tài liệu nói rằng, hồi ông
mới chập chững vào nghề kinh doanh đường thủy, có hùn vốn với bà
phán Thái nên mới đặt tên là Thái - Bưởi. Còn họ Bạch là trắng, không
lấy họ của riêng ai.
