thiên hạ ăn khoai, mình cũng vác mai đi đào” là lẽ thường tình. Bởi khi
ta nhìn ra mối lợi này thì nhiều người khác cũng thế. Thiên hạ đổ xô nhau
đi buôn ngô, vì thế giá tăng lên đột ngột. Điều này không sợ, nếu mình
trường vốn hơn người ta. Nghĩ thế, ông lại càng dốc vốn ra nhiều hơn nữa,
nhưng oái oăm không lường được trước là ngô mất mùa. Không thể thu
mua đúng số lượng đã ký giao kèo với hãng buôn.
Biết không gặp thời, để giữ uy tín, Bạch Thái Bưởi chủ động đền bù
hợp đồng như đã thỏa thuận, chứ không để xảy ra chuyện thưa kiện lôi
thôi, mất uy tín. Đây cũng là bản tính hơn người của Bạch Thái Bưởi:
một khi đã biết không thể xoay xở được nữa thì ông nhanh chóng tìm lối
thoát phù hợp nhất.
Đền bù xong, suốt mấy ngày liền ông ngao ngán thở dài... Chao ôi! Câu
thơ trong Cung oán ngâm khúc sao lại vận vào đời mình? “Bừng con mắt
dậy thấy mình tay không”. Gần mấy vạn bạc chắt bóp đã đội nón ra đi một
cách chóng vánh! Buồn não ruột. Đau đớn quá! Bây giờ mình làm gì với số
vốn ít ỏi còn lại? Đang băn khoăn suy nghĩ như thế, bỗng nghe tiếng ru
con từ hàng xóm vọng sang:
Một mai ai chớ bỏ ai
Chỉ thêu nên gấm, sắt mài nên kim
Ừ nhỉ? Ông bà mình nói có sai đâu! “Chỉ thêu nên gấm, sắt mài
nên kim” kia mà. Nếu mình quyết tâm là được. Nhưng làm gì bây giờ?
Chiều nay ông nằm khoèo trong nhà, ngoài sân mưa cuối đông lay
bay. Mưa như bào da cắt xương. Trời rét buốt. Gió ngoài sông thổi lồng
lộng. Vòm cây sầu đông quặn mình trong gió lớn. Mưa như rây bột. Bật
người dậy, Bạch Thái Bưởi vớ lấy ống điếu thuốc lào. Một đóm lửa lóe
sáng chập chờn. Thuốc lào Vĩnh Bảo ngon phải biết. Ông rít một hơi dài.
Thong thả nhả khói. Khói bay lờn vờn trong không gian lạnh cóng. Rồi
thuận tay, ông vớ lấy quyển sách Chrestomathie Annamite (Văn tuyển An
