giao kết liên minh trở thành chuyện của Bái Công Hạng Vũ thời Hán Sở
tranh hùng. Chuyện Thập đạo Tướng quân Lê Hoàn cướp ngôi Đinh theo
tính chất truyền nghiệp cho thủ lĩnh mạnh thế được diễn tả như cuộc binh
biến Trần Kiều chuyển từ Hậu Chu sang Triệu Tống như Nguyễn Nghiễm
(thế kỉ XVIII) đã thấy ra nhờ tiếp xúc nhiều hơn với sách vở. Chuyện Lí
Công Uẩn ôm thây Lê Long Việt khóc cứ như là bài bản của thời Xuân Thu
Chiến Quốc! Trần Nhật Duật xông xáo vào vùng tập đoàn Thái ở Đà Giang
được sử quan gia thần nịnh chủ coi như hành động của Đường Thái Tông,
Quách Tử Nghi của nhà Đường khuất phục Hung Nô. Rồi chuyện bà vợ
Trần Nhân Tông lấy chiếu che cho ông Hoàng Đế khi con hổ sút chuồng
thật giống như sử quan đã viết giữa lúc nhìn vào bức hoạ của Cố Khải Chi
(345-406) vẽ vợ Hán Nguyên Đế (48-33tCn.) che cho vua tránh con báo sút
chuồng!
Chẳng biết có gây oan uổng cho người xưa hay không nhưng chẳng
hạn, khi đọc đoạn tả chuyện Ngô Nhật Khánh rút dao rạch mặt vợ vạch âm
mưu lừa dối của Đinh, việc Lê Phụng Hiểu cứu giá (1028), kể tội phản
nghịch, chém Vũ Đức Vương, thấy sao mà giống một “truyện Tàu” nào
quá! (Một người không quen, qua internet
, cho biết là chuyện Trần Thánh
Tông sai đốt hồ sơ vương hầu Trần xin hàng Nguyên cũng thấy trong Tam
Quốc chí diễn nghĩa!) Thật có quá nhiều những điều trùng hợp để không
thể coi là ngẫu nhiên. Có thể sử quan xưa chỉ làm việc tô điểm văn chương
trầm bổng cho những điều ghi chép, thế mà người nay đã có quá nhiều kẻ
tin là thật. Việc dời đô về Thăng Long mở ra một thời đại lâu dài, văn minh
khiến cho sử quan phải tô vẽ chuyện lấy ngôi Lê cho dài hơi, kéo theo thật
nhiều dấu vết thần kì (sấm kí, chó trắng mang chữ “thiên tử”) cùng âm mưu
về trước lâu ngày, nhiều nhân vật tham gia, tình tiết khuất khúc… trong lúc
thật ra Ngọa Triều chết chỉ mới cách một ngày là đã có đảo chính! Và do
đó, chuyện Dời Đô lại có dáng như một chuyến đi li khai!
Tất nhiên cũng không nên coi nhẹ những điều tô vẽ không-thật ấy.
Một khi đã được đưa vào sách của nhà nước, chính thức, chúng trở thành
những tín điều càng lúc càng vững vàng hơn qua thời gian, nhất là khi được
