sĩ Trần tuy cũng phải chìu lòn năn nỉ nhưng còn biện bác với Nguyên. Nho
sĩ Lê biện minh cho việc Lê đánh Chiêm Thành tuy vẫn không có dấu hiệu
nhượng bộ nhưng lời lẽ nhún nhường lại co rút thống thiết hơn. Nhân viên
sứ bộ đi Minh năm 1435 giành nhau chức vị, đánh nhau, lại nhờ quan Minh
phân xử! Tuy nhiên đất nước cụ thể thành hình liền lạc trên đồ bản, văn từ
ghi chép (
Dư địa chí 1435 của Nguyễn Trãi) dẫn đến sự hình thành một
Quốc tổ dưới sức ép của ông vua cứng rắn (Kỉ Hồng Bàng trong Đại Việt
sử kí toàn thư 1479 của Ngô Sĩ Liên.) Thế là từ trong đi ra bên ngoài, tư thế
thiên tử được bày tỏ hung hăng hơn với các tập đoàn yếu thế chung quanh.
Trần Khắc Chung đã từng khuyên Minh Tông đừng đánh Ngưu
Hống mà đánh Chiêm Thành dễ hơn thì nay Thánh Tông không cần lời
khuyên đó cũng ra tay chinh phục phía nam trước để nêu rõ uy danh của
mình. Quân lực Lê rất lớn và tổ chức rất quy củ. Tuy với thời hoà bình đã
từng giảm quân từ 250 000 xuống còn 100 000, từng giảm cấp chỉ huy
(1448) nhưng quân lính vẫn thường được huấn luyện tập trung và giữ gìn
được sức mạnh đáng nể, đủ sức dẹp tan chống đối từ những thành phần liên
minh cũ, vững vàng tư thế trung ương đối với các tập đoàn thiểu số khác
trong cương vực Đại Việt, nhất là đối với những tập đoàn tộc Thái rõ ràng
cứ muốn lấn xuống đồng bằng theo đà có sẵn từ lâu. Chính vì ở tư thế giữ
gìn lãnh thổ nên Lê phải bênh vực các tập đoàn bên trong biên giới có xung
đột với các tập đoàn bên ngoài, đôi khi dẫn đến va chạm với chính quyền
địa phương của Minh.
Việc tuyển chọn người vào quân ngũ thì có quy củ nhất là từ lúc
Thánh Tông chuẩn bị đánh Chiêm Thành (1470). Và điều này thì cũng do
việc kiểm kê hộ tịch chu đáo, sít sao quy định các hạng: tráng, quân, dân,
lão, cố, cùng. Số người dành cho quân vụ thì lại chia theo số người trong
nhà, vớí hai hạng đều phải nhập ngũ, nhưng “quân” là một thứ trừ bị bậc
hai, còn “tráng” là trừ bị hàng đầu, để riêng ra (“lánh”) có thể bắt đi phục
vụ ngay. Tổ chức tuyển binh của Thánh Tông được giữ gìn qua nhiều thế kỉ
với một số thay đổi nhỏ, cho nên tập họp “lánh tráng” đi theo với thời gian,
còn lại đến ngày nay với các từ: lính, lính tráng,
chỉ người phục vụ trong
