BÀI SỬ KHÁC CHO VIỆT NAM - Trang 235

tranh chấp nhau nhưng trên tổng thể là sự tràn lấn tiệm tiến để lập thành
những “mường” nhỏ, khi gặp người cầm đầu xuất sắc thì thành nước, còn
không thì lẩn khuất chìu lòn hay cựa quậy sống giữa các tập đoàn khác
giống đông, lớn hơn. Như những tập nhóm lẻ tẻ từng kết thông gia với Lê
Lam Sơn, hay gây va chạm ẩn khuất trong khu vực đó. Thánh Tông tuy đã
trung châu hoá nhiều nhưng xứ Lam Kinh gốc gác còn đó như một nhắc
nhở tranh chấp không thể bỏ qua được. Uy thế vang dội của chiến thắng
1471 tạo sự thần phục của các nhóm thiểu số nhỏ cũng là dịp để Thánh
Tông lấn lướt hơn về phía tây. Ở đó có một tập đoàn lớn có thủ đô, đã thành
Nước, gọi bằng tên cũ trong sách sử phương Bắc: Ai Lao, hay chuyển âm
theo với đương thời của chính địa phương: Lão Qua, một cách nói dàn trải
của chữ “Lào” (giống như Lí Hoảng còn được gọi là Nhật Quang tách ra từ
chữ Hán kia.) Với những xung đột của các triều trước thì Đại Việt và Ai
Lao còn có các vùng đệm với nhiều thủ lãnh Thái ở các “mường” nhỏ,
nhưng với tập đoàn Lê thì dù ở Đông Kinh, họ vẫn còn căn bản là Lam
Kinh cho nên khoảng cách giữa hai bên ngắn lại, mối xung đột căng ra
nhiều hơn, nhất là khi có mâu thuẫn giành giật gợi từ quá khứ. Nhóm Thái
ở giữa, trên vùng Sầm Nứa, lập nghiệp nơi ngày nay gọi là Cánh Đồng
Chum nhưng đó cũng là địa danh người thời Lê đã biết về sự hiện diện của
các chum đá, vì có các tên gọi: Mường Bồn / Mường Chum, Tồn Bồn Man
/ Mọi Chum Cũ, Bồn Man / Mọi Chum, được ghi nhiều nhất trong sử Việt
về một vùng Thái chống đối, có uy tín lan xa. Nhóm này chịu áp lực trực
tiếp nhiều từ Đại Việt nhưng có vẻ trong thế kỉ XV đã xoay hướng chống
đối mạnh bạo hơn vì sự lớn mạnh của con cháu Pha Ngum của nước Lan
Xang – Xứ Triệu Voi. Sự hiện hữu của một chính quyền tộc Thái trên vùng
là Cánh Đồng Chum còn kéo dài đến các thế kỉ sau trong sử Việt, cả đến
lúc người Âu đến nên thấy mang tên Petit Laos trên bản đồ 1751 của họ.
Do đó Thánh Tông có lúc phải lúng túng vì lựa chọn mục tiêu: Ai Lao ở xa
yểm trợ Bồn Man hay tấn công Bồn Man gần hơn? Chọn lựa phía nào thì
rốt lại cũng phải động đến cả hai.