như các triều đại xưa đã phá dỡ ngôi miếu mái tranh vách lá để xây đền
ngói gạch tường vây. Quá khứ, hiện tại quyện với nhau để những người di
tản cũng lập đền Hùng trên đất mới, loan báo tổ chức Giỗ Tổ rầm rộ hơn
(10-3 âl. 2008), tranh giành quyền chính thống với những người đã xua
đuổi họ để chiếm lấy nhà cửa, tiền bạc. Cả một sự thoả hiệp khuất lấp ban
đầu, với thời gian, nay đã trở thành một lịch sử hoành tráng trong sự lấp
liếm cường điệu, không dễ gì có thể đánh đổ được.
Chữ Hán, khung trời văn minh Hán đối với nhà nho là cao sang hơn
tiếng nói, cuộc sống của tập thể dân chúng chung quanh cho nên họ thấy
cần phải loại bỏ thực tế đó để vươn lên. Họ coi đất nước, triều đình họ phục
vụ như một thứ mẫu hình (tiểu) Thiên tử chuyển từ phương Bắc xuống,
giống như Lê Thánh Tông bắt chước Hán Cao Tổ đái vào mũ các quan, hay
xưa hơn, Ngô Xương Văn xưng là Nam Tấn Vương mượn danh nhà Hậu
Tấn đồng thời của phương Bắc, Lê Hoàn lấy niên hiệu Thiên Phúc (936-
944) cũng của nhà Hậu Tấn ngắn ngủi (936-946). Truyện tích Phù Đổng có
kẻ xâm lấn là giặc Ân cũng thật dễ hiểu: Nho sĩ viết truyện, coi mình đang
phục vụ một dòng chính thống Chu (“Ngô tòng Chu” – Khổng Tử), thì kẻ
chống cự thất bại tất phải là kẻ thất bại của nhà Chu từ nơi cỗi gốc, nhà Ân.
Vì thế cái cổng ngoài của Hoa Lư cũng mang tên Đồng Quan như trên đất
Vạn Lí Trường Thành. Mơ mộng chuyển hình mẫu trở thành thực tế, họ
chép luôn cả lời đồn đãi ước mơ thành sử kiện như chuyện Mạc Đỉnh Chi
chụp lầm chim sẻ nơi triều đình Nguyên kèm theo bài văn tế nàng công
chúa nước lớn.
Nho gia học thuộc lòng sách đã đem ra dẫn chứng, ngâm vịnh, sử
dụng theo một tinh thần chiếm đoạt khá ngây thơ rồi để lại cho người sau
bằng cớ như chính đó là của mình, của thời đại mình. Thơ Lạc Tân Vương,
Tống từ được mượn để chứng tỏ kiến thức tột đỉnh của nhà ngoại giao thời
mở nước. Cổ phong, từ khúc, Đường thi đã được Đặng Trần Côn xếp thành
khúc ngâm của người Chinh phụ, tiền đề cho những dịch bản gây nhiều
tranh cãi, đến ngày nay lại phảng phất thêm một ý hướng feminist
tân thời.
Điều vay mượn nhập-tâm này cũng dẫn đến một tinh thần hướng thượng
