“Thời Đường Huyền Tông, Khai Nguyên thứ 12 (724), vua tế lễ Thái Sơn
có rất nhiều người theo… trong đó có tả hữu hiền vương phía tây Nhật
Nam, cà răng, xâm trán…”
Lưu Phương đánh Phạm Phạn Chí, chiếm thành đô Sinhapura trên
vùng thung lũng Thu Bồn hiện nay, thu được nhiều vàng bạc nhưng chết
dọc đường (605). Thái thú Giao Châu Khâu Hoà của Tuỳ hưởng thành quả
đó, mở rộng chiến tích, thu lợi riêng từ các nước phía nam, được tiếng là
“giàu như vương giả,” của cải hẳn không ít là từ cống phú của
Sambhuvarman (+629) khi ông này trở lại Trà Kiệu, tái xây dựng đền
Bhadravarnan ở Mĩ Sơn bị cháy từ trước, và của các con cháu ông (Phạm
Trấn Long / Prabhasadharma +645) tiếp theo. Khi Tuỳ mất, Hoà đầu nhà
Đường được chức Giao Châu Đại tổng quản, cai trị hơn 60 năm. Tên của
thuộc địa cũng theo thời gian thay đổi nhưng danh xưng An Nam Đô hộ
phủ từ 679 được lâu bền nhất, kéo dài mãi về sau, riêng từ “An Nam” vẫn
còn đến hồi Pháp thuộc trên sách vở (An Nam sử lược 1920 của Trần Trọng
Kim), trong dân chúng trước 1945.
Bắt đầu từ năm 622, Đường tổ chức lại toàn bộ thuộc địa, chia nhỏ
để dễ bề cai trị cho nên đã bắt đầu có các tên huyện nguyên gốc từ quận –
có lẽ là huyện trung tâm của quận: huyện Giao Chỉ, huyện Cửu Chân, và
tên nhiều châu, có khi mang tính phù du, xuất hiện theo thời lấn chiếm rồi
lại biến đi khi co rút quyền hành. Đại khái có đến hơn 200 lị sở mà quan
trọng là Tống Bình (Hà Nội ngày nay) coi vùng đồng bằng sông Hồng,
sông Mã, và nơi thứ hai ở vùng sông Cả vươn quyền lực về phía nam. Số
lượng các châu ki mi cũng nhiều hơn, như về phía bắc đến biên giới Quảng
Châu có 28 đơn vị. Đã bắt đầu thấy thành trì ở vùng Tống Bình như tử-
thành (thành con – 618) của Khâu Hoà chống Nịnh Trường Chân, mở đầu
tiếp tục cho các la thành, đại la thành ở thế kỉ VIII, IX rồi sẽ trở thành tên
riêng cho vùng đất. Tổ chức hành chính như thế cũng chứng tỏ sự cai trị
mang tính hợp lí, sâu sát với tình hình thực tế hơn các đời trước. Chế độ
thuế má ở trung ương đã áp dụng được ở thuộc địa nâng tầm sinh hoạt của
địa phương lên cao gần với chính quốc. Tuy lúc đầu có ông quan nhút nhát
