đô hộ này, sinh hoạt của đám dân dưới quyền đã không có gì phân biệt rạch
ròi với dân xâm nhập như suy tính của viên chức chính quyền trung ương
ngồi ở xa vẫn bám giữ theo thông lệ từ những sự kiện nay đã trở thành lỗi
thời. Diên Hựu vốn từng là nhân viên ưu tú dưới quyền Tể tướng Lí Tích
của Đường nên hẳn không hành động cẩu thả mà chính là từ chiêm nghiệm
thực tế đã dẫn ông đến ý muốn cải cách việc cai trị. Thuế được tính theo hộ
chứ không phải là khẩu, quyền ân giảm được hưởng lâu dài trở thành quyền
đương nhiên nên đến nay việc nộp đủ thuế dù là hợp lí vẫn có nghĩa là tăng
thuế gấp đôi đối với các chủ hộ người Lí, những người lúc này đã có sự
sản, có kẻ phục vụ dưới tay mà họ bao bọc và phải nộp thuế thay. Thế là
loạn xảy ra, không phải vì một “chủ nghĩa dân tộc” khởi động hay có ý
nghĩa của một cuộc bạo động vì bị áp bức. Diên Hựu giết người chủ mưu là
Lí Tự Tiên. Dư đảng là Đinh Kiên vây phủ thành giết Đô hộ, phải có quân
ngoài từ Quế Châu đến mới bình định được.
Ở đây chúng ta thấy thêm được một dấu vết của tầng lớp bản xứ.
Những người này vốn không có họ
, họ là một thứ tông phả, một quan niệm
truyền dòng của văn hoá Hán. Lớp người khác-Hán chắc đã giữ mối truyền
dòng theo lối sách Hán gọi là “phụ tử liên danh” – lấy tên cha làm họ con,
với bằng cớ được bãi bỏ ở nước Nam Chiếu khoảng 823-859, còn thấy ở
các nước Đông Nam Á ngày nay trong tầng lớp thấp, và dưới hình thức
lệch lạc ở vùng xưa nước Việt thường được coi là trung tâm của Mê Linh.
Sự khác biệt đó đã thấy trong lí do cải cách của các quan lệnh từ những
buổi đầu như Nhâm Diên hay trong sớ của Tiết Tổng. Tầng lớp bản xứ bên
trên muốn theo thời, có thể bắt chước các quan, dân đến cai trị mình nên cố
khoác cho mình một “họ” để ứng hợp với yêu cầu của nền hành chính
thuộc địa, để được coi là “hợp thời,” “tiến bộ.” Còn dân chúng bên dưới
vẫn chỉ độc một cái tên gọi thường ngày, như mãi đến đầu thế kỉ XIII, trên
tấm bia 1210, một số chủ ruộng cũng chỉ được gọi trống trơn: “thằng”
Hàm, “thằng” Chạy, “thằng” Tạo… Cho nên tuy họ người Việt sau này
mang dáng dấp sít sao Trung Hoa nhưng vẫn có thể nhận ra những khởi đầu
thô thiển. Quan chức Trung Hoa gọi người khác-Hán là Lí, có vẻ từ tổ chức
