phải là nhà Hán, và dân Hoan Diễn tuy vẫn còn ngập ngừng, chông chênh
trong tranh chấp nam bắc suốt nhiều thế kỉ sau nhưng đã đậm màu Hán
hoá, không dễ bị lôi kéo bởi những tập họp Ấn hoá nhỏ bé để có thể tách
lần nữa ra khỏi khối Trung Hoa to lớn, vững chắc.
Trong những người nổi dậy chỉ có Phùng Hưng là được người
đương thời có liên hệ tại chỗ ghi nhận: Đó là Đô hộ Triệu Xương, người
đánh dẹp Phùng An (791), con Phùng Hưng. Danh vị “(biên khố) di tù
trưởng” (tù trưởng mọi) mang ý khinh miệt nhưng “quan lang” là dấu vết
gần đây, cho thấy không những ông không lệ thuộc lắm vào chính quyền
đương thời mà vốn là một công cụ cần thiết cho họ giữ gìn chốn biên
cương. Tên Đỗ Anh Hàn mà sử Bắc cho là thủ lĩnh cuộc nổi dậy, theo Triệu
Xương là một kẻ chỉ dẫn cho Hưng tiến chiếm phủ Đô hộ chứng tỏ ông
cũng không thụ động với các biến chuyển ngoài khu vực của mình. Đền thờ
ở địa phương Đường Lâm cụ thể được xác định đến ngày nay, danh hiệu Bố
Cái Đại Vương (hay Vua Cái Đại Vương, theo K.W. Taylor) còn lưu truyền
là chứng tích hiếm có về một nhân vật lịch sử xa đời. Họ Phùng có vẻ
không bị tuyệt diệt vì biến động nên hẳn còn con cháu nơi các nhân vật
xuất hiện dưới các triều Lí, Trần cũng như họ Đỗ cùng sống trên đất Đường
Lâm như ông.
Việt điện u linh tập
dẫn Triệu Xương chỉ Đỗ Anh Hàn là người
cùng quê với Phùng Hưng nhưng bằng chứng vật chất còn lại cho thấy địa
vị Đỗ Anh Hàn quan trọng hơn nhiều. Ông này có tên trên cái chuông
(“chuông Thanh Mai”) đúc năm 798, với chức Kinh lược Tiên phong Binh
mã sứ, từng làm Thứ sử châu Ái, coi quân châu Trường (vùng Hoa Lư).
Phùng Hưng mất năm 798, như thế chuông Thanh Mai được đúc trong thời
kì họ Phùng chiếm quyền, và những người có tên trên chuông là nhân vật
đương thời. Không thấy hành trạng về sau của Đỗ Anh Hàn nhưng một
người khác: Đỗ Tồn Thành, được ghi là Thứ sử châu Ái thì khoảng nửa thế
kỉ sau bị Đô hộ Lí Trác giết, sử ghi là “tù trưởng Man” và hình như vẫn còn
được coi châu Ái. Năm 819, Dương Thanh nổi dậy giết Đô hộ, chiếm phủ
thành, lại cũng được gọi là “đời đời làm tù trưởng Man,” sau khi lui quân
