thành công: nhóm lưu vong Lí từ đất Mân mang trên hành trình luân lạc
của mình sức mạnh tiền bạc tích trữ của khu vực Mường Hoa Lư, nhóm tộc
Đản Trần khởi đi từ miền hạ lưu với sức mạnh của vùng sông nước giang
hồ, và lạ lùng ngoắt ngoéo hơn, là nhóm tộc Thái bị chận ngay trên rìa
đồng bằng, không men theo được các lưu vực sông lớn từ phía tây bắc, lại
luồn qua các sông nhỏ từ phía tây nam, qua những chặn đường phối chủng,
địa phương hoá để leo lên đến tột đỉnh quyền hành trong nhiều thế kỉ với
các tộc lớn có tên là Lê, Trịnh, Nguyễn…
Về phần tâm linh, Việt điện u linh tập
của thế kỉ XIV cho thấy dấu
ấn Đường trong thời kì độc lập về sau. Có thành hoàng, thổ địa đầy đủ cho
nơi về sau đổi tên là Thăng Long. Có khu phía Đông thành mang tên Long
Đỗ / Bụng Rồng, chứa chấp tình hình mất ổn định của một khu vực thương
mại phồn thịnh lấn lướt ông quan Đô hộ, “báo hiệu” sự ra đi của quan chức
cai trị phương Bắc. Có những nhân thần được lưu giữ không phải chỉ vì
xuất hiện thời Đô hộ (như Phùng Hưng) mà còn dù ở các thời gian trước,
vẫn được nhắc nhở trong thời Đường (Sĩ Nhiếp cho Cao Biền thoáng thấy
uy danh.) Có nhiên thần về sau nổi bật tiếng tăm nhưng cũng đã thoáng
hiện xác hình dưới thời Đô hộ: “Tập họp thần Tiền Lí” trên sông nước đã lộ
uy danh từ đây trước khi thành Vương, Đế dưới triều Trần. Dấu vết đặc
tính văn hoá Nam Á mà các học giả thời nay bàn đến (sự đối nghịch vùng
cao, vùng thấp, vật trên núi vật dưới biển…) ít ra thì cũng thành hình dưới
tích truyện địa phương được quan Đô hộ ghi nhận (Tăng Củng với truyện
Cao Lỗ, Sơn Tinh Thuỷ Tinh.) Ý thức thần, người liên kết như thế có chỗ
bám víu từ thời phủ Đô hộ đã làm nền tảng cho các triều đại độc lập về sau
bồi đắp thêm chi tiết mới. Tập họp truyện tích Lĩnh Nam chích quái,
nơi
truyện Hồ tinh, cho thấy dấu vết người Thái Trắng “Bạch Y man” sống từ
núi Tản Viên lan xuống đồng bằng đến tận hồ Tây với tục lệ hợp hôn buông
thả còn thấy trong những hội lễ thời gần đây. Lại cũng thấy sự kiện “để lại
áo” trong tục lệ cúng thần của lang đạo Thái chen vào truyền thuyết “dịch
phục” của Thánh Gióng. Có vẻ đó cũng là ảnh hưởng từ các tập họp Thái
