ở trong bếp nữa. Người ta đã dành cho anh một căn phòng nhỏ phía trên
vita cỏ khô. Qua ô cửa sổ tròn, anh nhìn thấy một khung cảnh tuyệt đẹp và
thanh bình của những đồng ruộng, những mảnh đất màu mỡ, những cánh
rừng. Ban đêm anh nghe thấy tiếng chuột chạy phía trên đầu mình và tiếng
bồ câu gù trong chuồng chim.
Cái cuộc sống mà cốt lõi là những nỗi lo sợ ghê gớm ấy chỉ có thể chịu
đựng được với điều kiện là sống ngày nào biết ngày ấy, là tối đến lại tự
nhủ: “Lại thêm hai mươi tư tiếng đồng hồ nữa không có chuyện gì đặc biệt
xấu xảy ra, ơn Chúa! Đợi đến mai xem sao.” Tất cả những người xung
quanh Jean-Marie đều nghĩ như vậy hay ít ra đều hành động như thể họ
nghĩ vậy. Họ bận bịu với gia súc, với cỏ khô, với việc làm bơ, họ không
bao giờ nói về ngày mai. Họ có những dự kiến rõ ràng cho những năm
trong tương lai, họ trồng những cây mà năm hay sáu mùa nữa sẽ cho quả;
họ vỗ béo con lợn mà hai năm nữa có thể mổ lấy thịt được, nhưng họ không
trù tính đến tương lai ngay trước mắt. Khi Jean-Marie hỏi ngày mai trời có
đẹp không (cái câu nói vô vị của dân Paris trong các kỳ nghỉ), “Ồ! Chúng
tôi không biết đâu! Làm sao có thể biết được chứ?” họ nói. “Liệu có trái
cây không?”, “Có thể có một ít” họ vừa trả lời vừa ngờ vực nhìn những quả
lê rắn và xanh mọc trên những cành cây được xén áp vào giàn đỡ, “nhưng
không thể nói được... không biết được đâu... đến lúc đó sẽ thấy...” Một kinh
nghiệm truyền kiếp về những trắc trở của số phận, về những đợt băng giá
tháng Tư, về những cơn mưa đá tàn phá những cánh đồng sắp gặt, về hạn
hán tháng Bảy thiêu đốt vườn rau, đã đem lại cho họ sự sáng suốt ấy và sự
chậm rãi ấy, nhưng đồng thời họ làm những việc mà họ phải làm hàng
ngày. Họ không dễ mến nhưng đáng quý, Jean-Marie nghĩ vậy từ góc độ
một người chẳng biết gì mấy về nông thôn: gia đình Michaud là dân thành
phố đã năm đời.
Dân xóm này niềm nở, nhã nhặn, đàn ông thì khéo nói, các cô gái thì
đỏm dáng. Khi thân thiết với họ rồi, người ta có thể phát hiện ra những nét
thô bạo, tàn nhẫn, thậm chí độc ác đến kinh ngạc, những điều có lẽ được
giải thích bởi những hồi tưởng mù mờ từ các đời trước truyền lại, bởi
những sự căm ghét và những nỗi sợ lâu đời, truyền trong máu từ thế hệ này
