Ở trang trại bên cạnh một cậu bé sinh trước Noël ít lâu có cha bị bắt làm
tù binh đang khóc. Người mẹ đã có ba con. Đó là một nữ nông dân cao và
gầy, tiết hạnh, lặng lẽ, dè dặt, không bao giờ than phiền. Khi người ta nói
với chị: “Chị làm sao mà xoay xở được hả Louise, không có đàn ông ở nhà,
với tất cả những công việc ấy, chẳng có ai giúp chị và còn bốn đứa nhỏ?”,
chị khẽ mỉm cười trong lúc đôi mắt vẫn lạnh lẽo và buồn bã rồi trả lời:
“Cần phải thế mà...” Buổi tối, khi lũ trẻ đã ngủ, người ta thấy chị xuất hiện
ở nhà Sabarie. Chị ngồi với món đồ đan, ngay cạnh cửa ra vào để nghe
được trong sự tĩnh mịch ban đêm giọng của lũ trẻ nếu chúng gọi chị. Khi
người ta không nhìn chị, chị lén ngước mắt và ngắm nhìn Madeleine với
anh chồng trẻ của cô, không ghen tị, không ác ý, với một nỗi buồn câm
lặng, rồi chị hạ nhanh cái nhìn xuống công việc đang làm và sau khoảng
mười lăm phút thì đứng dậy, đi guốc vào, nói khẽ: “Thôi, tôi phải về đây.
Chúc các vị một buối tối tốt lành và một đêm tốt lành”, và trở về nhà. Đó là
một đêm tháng Ba. Chị không ngủ được. Gần như đêm nào của chị cũng
trôi qua như vậy với việc tìm kiếm giấc ngủ trong cái giường lạnh lẽo và
trống rỗng này. Chị đã nghĩ đến việc cho đứa con lớn nhất ngủ với chị,
nhưng chị lại thôi vì một kiểu sợ hãi mê tín: chỗ đó cần phải để trống cho
người váng mặt.
Đêm hôm ấy, một trận gió dữ dội thổi, một cơn bão từ những ngọn núi
Morvan tràn qua vùng. “Ngày mai lại có tuyết nữa!” mọi người nói. Người
đàn bà, trong ngôi nhà to lặng lẽ của mình, ngôi nhà kêu răng rắc khắp mọi
phía như một con tàu bị sóng gió xô dạt, lần đầu tiên chị buông xuôi, òa lên
khóc. Điều đó đã không xảy ra với chị khi chồng chị ra đi vào năm 39, cả
khi anh từ biệt chị sau một chuyến về phép ngắn ngủi, cả khi chị nhận được
tin anh bị bắt làm tù binh, cả khi chị sinh con mà không có anh. Nhưng chị
đã kiệt sức rồi: bao nhiêu là công việc... đứa con nhỏ thật khỏe và làm chị
kiệt sức với sự háu ăn và những tiếng kêu gào của nó... con bò cái thì gần
như không cho sữa nữa vì trời lạnh... lũ gà mái không còn thóc ăn và không
muốn đẻ trứng, chỗ nước đóng băng cần phải phá vỡ đi ở bể giặt... Thật là
quá sức... Chị không thể chịu được nữa, chị không còn sức khỏe nữa... chị
thậm chí không còn muốn sống nữa... mà sống để làm gì nhỉ? Chị sẽ không
