trẻ con, họ gắng sức, thoạt đầu thì bình tĩnh, sau đó thì hối hả, rồi với sự
kích động bệnh hoạn và điên rồ để nhồi cả gia đình lẫn đồ đạc vào một
chiếc xe Renault, vào một chiếc ô tô du lịch hoặc vào một chiếc xe
roadster. Không có lấy một ánh đèn bên các khung cửa sổ. Những vì sao
bắt đầu xuất hiện, những vì sao mùa xuân lấp lánh ánh bạc. Paris tỏa mùi
hương dịu ngọt nhất của nó, mùi của những cây dẻ nở hoa và của tinh dầu
với vài hạt bụi lạo xạo trong miệng như hạt tiêu. Trong bóng tối, mối nguy
hiểm tăng lên. Người ta hít thở nỗi lo sợ trong không khí, trong yên lặng.
Những người lạnh lùng nhất, những người thường ngày bình thản nhất
cũng không thể ngăn được nỗi sợ hãi mơ hồ và chết chóc này. Người nào
cũng nhói lòng nhìn ngôi nhà của mình và nghĩ: “Ngày mai nó sẽ tan tành,
ngày mai mình sẽ chẳng còn gì hết. Chúng ta có làm hại ai đâu. Tại sao?”
và đồng thời một cảm giác thờ ơ cũng tràn ngập trong lòng họ: “Thế thì đã
sao nào! Đó chỉ là đá, gỗ, những vật trơ lỳ! Điều cơ bản là phải cứu lấy đời
mình!” Ai nghĩ đến những tai họa của Tổ quốc? Không phải là những
người ấy, không phải là những người ra đi tối nay. Sự hoảng loạn xóa đi tất
cả những thứ không thuộc về bản năng, cử động hoang dại run rẩy trong da
thịt. Chộp lấy cái quý giá nhất mà mình có trên đời và rồi!... Và đêm nay,
chỉ những người đang sống, đang hít thở, khóc lóc, yêu thương, là có giá
trị! Hiếm có người nào lại tiếc nuối tài sản của mình, họ siết chặt vợ hoặc
con trong vòng tay, và những thứ còn lại không quan trọng nữa; những thứ
còn lại có thể chìm vào trong lửa cháy.
Lắng tai, họ nghe thấy tiếng máy bay trên trời. Máy bay Pháp hay máy
bay địch? Họ không biết. “Nhanh lên, nhanh lên” ông Péricand nói. Nhưng
lúc thì họ nhận ra là đã bỏ quên mất hộp đăng ten, lúc thì lại quên tấm ván
là quần áo. Không thể nào bảo được các gia nhân nghe theo lẽ phải. Họ run
lên vì sợ, họ muốn ra đi nhưng thói quen thường ngày vẫn mạnh hơn nỗi
khiếp sợ, và họ nhất quyết muốn mọi thứ đều phải được thực hiện theo
đúng những thủ tục thường có trước những chuyến đi về thôn quê trong kỳ
nghỉ. Tất cả đều phải nằm trong hòm ở vị trí quen thuộc. Họ không thực sự
hiểu được chuyện gì đang đến. Có thể nói họ hành động ở cả hai thời, nửa ở
hiện tại và nửa chìm vào quá khứ, như thể các sự kiện mới chỉ thấm vào
