“Ở cấp độ 1,” Xavier hào hứng bắt đầu. “Cái thiện được tưởng thưởng và
cái ác bị trừng phạt. Như khi anh lấy thước kẻ đánh lên bàn tay đứa trẻ để
chúng hiểu rằng chúng vừa làm một việc sai trái. Việc nghe lời được nhận
thức như một giá trị, và đứa trẻ vâng lời bởi người lớn có sức mạnh để
trừng phạt nó. Ở cấp độ 2, đứa trẻ không còn vâng lời chỉ để tuân theo
quyền lực, mà để nhận về phần thưởng hoặc sự hài lòng từ người lớn. Điều
này đánh dấu sự bắt đầu của một cuộc trao đổi có qua có lại.”
Xavier khẽ cười.
“Ở cấp độ 3, cá nhân tiến tới giai đoạn đầu tiên của đạo đức quy ước, hay
nói cách khác là các giá trị đạo đức được toàn xã hội quy ước và chấp nhận,
cố gắng đáp ứng kì vọng của người khác và hoàn cảnh của chính mình. Đó
là sự phán xét của gia đình hoặc các nhóm người có vị trí quan trọng với cá
nhân đó. Đứa trẻ học được sự tôn trọng, trung thành, tin tưởng và biết ơn.
Ở cấp độ 4, ý niệm về nhóm mở rộng ra thành xã hội. Đây là lúc xuất hiện
sự tôn trọng pháp luật và trật tự. Chúng ta vẫn còn đang trong phạm vi của
đạo đức quy ước, và đây là giai đoạn tuân thủ. Cái thiện bao gồm việc thực
hiện nghĩa vụ của mình, và cái ác là những gì xã hội lên án.”
Xavier ngả người tới trước.
“Từ cấp độ 5 trở đi, cá nhân được giải phóng khỏi đạo đức quy ước và
vượt lên trên nó. Đây là đạo đức hậu quy ước. Hành động của cá nhân vượt
lên trên tính vị kỉ để trở thành vị tha. Người đó biết rằng các giá trị chỉ là
tương đối, luật pháp phải được tôn trọng nhưng không phải lúc nào cũng là
điều tốt. Trên hết, người đó có sự quan tâm đến tập thể. Cuối cùng, ở cấp
độ 6, cá nhân tự do lựa chọn những nguyên tắc đạo đức có thể xung đột với
luật pháp của đất nước, nếu coi những điều luật ấy là trái đạo đức. Lúc này,
lương tâm và lý lẽ của cá nhân sẽ chiếm ưu thế. Ở cấp độ 6, cá nhân có một
tầm nhìn rõ ràng, mạch lạc và trọn vẹn về hệ giá trị của chính mình. Một
người như thế thường tích cực trong tập thể và các hoạt động từ thiện, là kẻ
thù không đội trời chung của thói lừa lọc, ích kỉ và tham lam.”
“Rất thú vị,” Servaz nói.
