BẢO ĐẠI, HAY LÀ NHỮNG NGÀY CUỐI CÙNG CỦA VƯƠNG QUỐC AN NAM - Trang 311

vài cây số hay ở bên cạnh như thế đã là quá táo bạo rồi. Đằng nầy nó lại sát
hàng rào với lâu đài Chabrignac, thuộc sở hữu gia đình De La Besse từ nhiều
thế kỷ nay. Bà bá tước ngạc nhiên vì bản thân bà là một công chúa An Nam. Bà
là con gái của vua Hàm Nghi.
Một sự trùng hợp? Có thể, nhưng thật là đặc biệt! Gần như là huyền diệu. Vậy là
hai hậu duệ của ngai vàng An Nam không cố ý mà lại thành láng giềng của
nhau, một trong những vùng xa xôi cách biệt nhất của nước Pháp...
Nữ bá tước De La Besse, tên gốc Việt Nam là Công chúa Như Lý, thời thơ ấu đã
sống ở Algérie. Năm 1885, Vua Cha là Hàm Nghi đã rời khỏi kinh thành Huế
tham gia kháng Pháp cuối cùng bị Pháp bắt và phế truất rồi đem đày ở đây từ
năm 19 tuổi. Ông sống yên bình ở nơi nầy. Nói đúng ra ông chỉ bị đày một thời
gian. Ông đã về Paris và ở lại đó. Ông đã lấy vợ người Pháp, con gái một quan
toà đương nhiệm trong thành phố. Trong thời gian lưu đày Hàm Nghi không vào
quân đội, không chạy theo các dục vọng mà đam mê... âm nhạc, hội hoạ và điêu
khắc, và chắc là có tài tạc tượng vì ông đã có tác phẩm trưng bày ở thủ đô.
Các Hoàng đế An Nam, từ Hàm Nghi đến Duy Tân đều cam chịu cuộc sống lưu
đày do Pháp áp đặt, phục tùng ý muốn của Paris, tận dụng những mặt thuận lợi
của hoàn cảnh nơi xa lạ. Không hề có dấu hiệu nổi loạn, bất phục tùng hay ý
muốn quay về nước... Duy Tân sống trong cảnh thiếu tiện nghi và túng bấn. Trái
lại Hàm Nghi được hưởng một khoản trợ cấp kha khá và có một gia nhân được
đưa từ trong nước sang và được chính phủ Pháp thay thế hai năm một lần. Cả
hai, không hận thù mà còn yêu nước Pháp hơn cả người Pháp. Họ muốn được
phục vụ trong quân đội Pháp.
Hàm Nghi qua đời ở Alger năm 1940, được mai táng trên mảnh đất thuộc sở
hữu của ông. Tướng De Gaulle đã có ý định đưa thi hài ông về nước. Hiện nay
Hàm Nghi an nghỉ tại Thonac ở Dordogne, gần nơi ở của con gái và không xa
trang trại La Perche của cựu Hoàng hậu Nam Phương. Kỳ lạ là trong những năm
60, mảnh đất tây-nam của nước Pháp nổi tiếng vì cảnh đẹp, vì các món ăn đặc
sản ở địa phương, trở thành nơi chôn cất của nhiều thành viên trong hoàng tộc
An Nam. Nhưng cựu Hoàng hậu Nam Phương và công chúa Như Lý, mà số
phận thích đùa và lạ lùng đã đưa họ ở bên cạnh nhau tại một nơi biệt lập tận
cùng của nước Pháp, suốt năm năm không hề gặp nhau. Mặc dù những hậu duệ
của vua Hàm Nghi có thái độ ủng hộ Diệm, hai chi họ không bất hoà với nhau.