BẢO ĐẠI, HAY LÀ NHỮNG NGÀY CUỐI CÙNG CỦA VƯƠNG QUỐC AN NAM - Trang 94

muốn đi đây đi đó, thoát ra khỏi giấc mơ hào nhoáng và bụi bặm. Bà không sợ
đi ra ngoài cung. Bà thường đi ra khỏi Tử Cấm thành rồi ra khỏi Đại nội, ra hẳn
ngoài để quan sát phố phường có các công chức lờ đờ uể oải, có khu phố Âu đẹp
đẽ và sông Hương thơ mộng. Bà đi dự lễ khai giảng năm học, phát phần thưởng
cuối năm tại các trường... Bà luôn luôn đi thẳng người lợi dụng chiều cao của
thân hình và dáng vẻ chững chạc... Một vài lần bà đưa một, hai con cùng đi
nhưng theo Bảo Long kể lại những lúc ấy quá hiếm.
Bắt đầu từ năm 1936, một người đàn ông tên là Nguyễn Tiến Lãng luôn luôn đi
theo bà và giúp bà trong các hoạt động đại diện. Đó là một thư ký riêng, gẩn gũi
thân tình, chỗ nào cũng có mặt. Nhiệm vụ chính là soạn thảo công văn thư từ, và
nhắc nhở nghĩa vụ Hoàng hậu. Thực tế ông là thông ngôn. Nam Phương nặng
tai không nghe được lời phát ra với cường độ âm thanh bình thường nhất là khi
những lời lẽ đó không được khúc chiết, kém mạch lạc. Ông Lãng làm vai trò
người nói lại, không phải phiên dịch mà nói lại cho bà Hoàng hậu hiểu người
đối thoại nói gì với mình.
Tại điện Cần Chánh, nơi diễn ra các buổi chầu hàng ngày, trước ngày lên đường
đi Pháp Bảo Đại quyết định lên tiếng. Đây cũng là trường hợp hiếm hoi.
Thường ngày ông chỉ nói một cách thoải mái về các cuộc săn bò rừng hay các
thú vui đam mê của ông như ôtô, máy bay hơn là chuyện chính trị.
Ông chọn thời điểm để phác qua thành tựu của triều đại ông trị vì và nói về
chuyến du hành sắp tới. Một chuyến đi nhiều lấn được tranh cãi và bác bỏ. Mặc
dù nhà nước bảo hộ hứa hẹn nhiều lần, từ sau chuyến trở về nước nắm quyền
bính năm 1932, ông chưa có dịp trở lại Pháp. Năm năm sau Nhà vua báo sẽ đi
Paris tám tháng, báo chí đối lập đã thi nhau lên tiếng: "Đi vắng lâu ngày chứng
tỏ rõ ràng chức trách làm vua của ông Bảo Đại chẳng ích lợi gì"(1).
Những giới hữu trách Pháp cũng thấy chuyến đi hơi dài. Nhưng lý do sức khỏe
là không ai có thể bác được và mọi người có thể thông cảm. Vì nếu Nhà vua
muốn đi thăm cơ ngơi mới tại Cannes thì có thể giúp ông chữa khỏi vết gãy
xương chân hai năm trước trong một cuộc đi săn ở Tây Nguyên. Một tai nạn
ngu ngốc. Người ta nói là một trận đá bóng hay một chuyến đi săn nhưng có kết
cục bất hạnh. Mấy tháng trước, Nhà vua đã điều trị ở Sài Gòn và cũng nhân dịp
đó lần đầu tiên ông khám phá thủ phủ xứ Nam Kỳ. Hết X. quang này lại X.
quang khác, các bác sĩ đều nhận thấy rằng vết thương bị vôi hoá kém họ khuyên