BÃO TÁP CUNG ĐÌNH - Trang 233

phương về dự tuyển. Quan đại an phủ sứ của kinh sư đã cho dựng mười hai
dãy nhà ở phía sau Quốc tử giám, để đón nhận và cung phụng những hàn sĩ
không đủ tiền vào nhà trọ. Lại sức cho các nhà hàng quán trọ, không được
tăng giá tiền ăn tiền trọ, đối với các sĩ tử và thân nhân. Tuy vậy, nhiều nhà
phú hào, nhà buôn, vừa mang tính hào phóng đất kinh sư, vừa thầm mong
phúc ấm lại có một vị đại khoa nào đó đoái tưởng đến con gái mình, thường
ra đường chào đón, mời gọi các hàn sĩ về nhà mình trú tạm. Trong suốt thời
gian nho sinh lưu trú tại các tư gia ấy, đều được đón tiếp, phục dịch thật là
ưu hậu, thật là nồng nhiệt, với tất cả sự hào hoa của đất kinh sư văn hiến.
Khoa thi này nhà vua đích thân kiểm xét các mặt, nên các quan từ sở tại
cho tới các đài, sảnh, viện, các… đều lo chạy xốn xáo, cốt sao mọi việc thật
chu toàn trước khi hoàng thượng ngó tới. Quan chánh chủ khảo đã cho
nhóm họp các thuộc lại tới ba lần. Nói rõ các chức phận của từng người, từ
viên Di phong(5), Khảo tự hiệu(6), Đằng lục(7) đến các quan Thí viện(8),
Khảo viện(9) ai nấy đều phải thuộc nằm lòng các phần việc được giao phó.
Không khí văn vật trùm phủ khắp đất Thăng Long. Không một người dân
nào không mong có dịp được làm một nghĩa cử, đối với các tao nhân mặc
khách, từ muôn phương về kinh sư tụ hội. Nhiều nhà sáng sớm đã nấu nước
chè khiêng ra đầu đường, để khách qua lại tiện dùng. Không thiếu các nhà
ngày nào cũng làm sẵn dăm bảy mâm cơm, để nếu có khách quen, khách lạ
ghé vào là có thức ăn ngay. Khách bốn phương, ai gặp khó khăn thiếu thốn
gì, chưa kịp bầy tỏ hết lời, đã được bà con phường phố sẵn sàng đáp ứng.
Người Thăng Long vốn hào hoa như thế đấy.
Được tin bữa nay nhà vua sẽ giảng kinh sách tại toà Ngự Diên(10), từ sáng
sớm sĩ tử đã nườm nượp kéo nhau vào ngồi kín từ trong nhà tới ngoài sân.
Kiệu vừa hạ xuống trước toà Ngự Diên, người ngồi chật cứng từ cổng
không có lối vào. Quân thánh dực thét ầm ầm, lính hổ bôn xông vào đám
đông ra roi định dẹp. Thái tôn vội ra hiệu cho viên đô giám bắt lính ngừng
tay. Nhà vua ôn tồn bảo viên đô giám:
- Các ngươi không dạy quân phải biết giữ lễ với kẻ sĩ. Có biết những người
này là như thế nào không? Nhà vua chỉ về phía sĩ tử hỏi, và nhìn viên đô
giám với vẻ trách móc - Họ là tinh hoa của đất nước, là bộ óc của cả dân