Và đôi khi khuynh hướng ý thức của chúng ta quá cứng nhắc đến mức
chúng ta không thấy được những điều rất rõ ràng. Một lần, hồi tôi còn làm
việc ở Thượng viện Illinois, tôi đã lắng nghe một đồng sự ở đảng Cộng hòa
kịch liệt phản đối kế hoạch cung cấp bữa sáng ở trường cho trẻ học mẫu
giáo. Kế hoạch này, ông ta khẳng định, sẽ ảnh hưởng đến tính tự lập của
bọn trẻ. Tôi phải trình bày rằng tôi thấy ít trẻ năm tuổi có tính tự lập, nhưng
những bé nào phải trải qua những năm đầu đời trong tình trạng đói quá,
không học được thì rất dễ trở thành gánh nặng cho nhà nước sau này.
Mặc dù tôi đã cố găng hết sức nhưng dự luật này vẫn bị thất bại; trẻ em
mẫu giáo ở Illinois tạm thời không bị đói nhờ sữa và ngũ cục (một phiên
bản khác của dư luật được thông qua sau đó). Nhưng bài phát biểu của
người đồng sư kia đã nhấn mạnh một trong những khác biệt giữa ý thức và
giá trị: Giá trị được áp dụng chính xác trong thực tế trước mắt, còn ý thức
bỏ qua mọi thực tế có thể dẫn tới nghi ngờ lý thuyết.
***
PHẦN LỚN NHỮNG hiểu lầm xung quanh cuộc tranh luận về giá trị là
do nhận thức sai lầm của một bộ phận chính trị gia và dân chúng rằng chính
trị tương đương với chính phủ. Khi nói giá trị rất quan trọng không có nghĩa
rằng nó phải tuân theo quy đinh luật pháp hoặc nó xứng đáng có vai trò
mới. Ngược lại, cũng không vì giá trị không nên hoặc không thể đưa vào
luật được mà nói rằng chủ đề thảo luận này không thích hợp đối với công
chúng.
Chẳng hạn, tôi coi trọng cách cư xử tốt. Mỗi khi tôi gặp một em nhỏ biết
nói năng rõ ràng và nhìn thẳng vào mắt tôi khi nói, biết nói "vâng thưa
ông", "cám ơn", "làm ơn" và "xin lỗi", tôi luôn cảm thấy hy vọng nhiều hơn
vào đất nước. Tôi nghĩ không chỉ mình tôi có suy nghĩ đó. Tôi không thể
đưa ra luật về cách cư xử tốt. Nhưng tôi có thể khuyến khích điều đó mỗi
khi tôi nói chuyện với những người trẻ tuổi.
