Nếu đó là những người cao nguyên hoang dã, tôi nghĩ, thì tôi mong đồng
bào ở quê tôi hãy hoang dã hơn một chút.
Tôi không chỉ đã lên đường muộn mà còn luôn luôn lạc lối. Tất nhiên tôi
gặp khá nhiều người đang vun trồng trên cái thửa ruộng cằn cỗi của mình,
với thu nhập đó chắc họ không nuôi nổi một con mèo. Những người khác thì
chăn những con bò không lớn hơn những con lừa. Từ sau cuộc nổi dậy họ bị
cấm mặc y phục cao nguyên. Họ phải ăn mặc như dưới đồng bằng, dù họ
hoàn toàn không muốn và quần áo của họ bây giờ rách nát thảm hại. Một số
chỉ quấn một cái măng tô hay áo vét dài, phía dưới để đầu trần. Quần của họ
được vắt trên vai như một vật vô dụng. Một số làm từ những mảnh vải vụn
nhiều màu, tạo ra một thứ giống như áo Scot. Rất nhiều người vẫn mang y
phục của người cao nguyên giống như trước đây, chỉ tội quần may rất thô
thiển. Nhưng những thứ tạm bợ đó cũng bị cấm và sẽ bị phạt nặng. Vì với
hy vọng bẻ gẫy sự chống đối của người cao nguyên luật kể trên được giữ
nghiêm ngặt. Nhưng ở trên một hòn đảo trơ trọi, bị biển bao xung quanh này
chỉ rất ít người muốn làm theo hoặc tố cáo việc đó.
Dân đảo Mull sống có vẻ rất nghèo khổ, điều này chẳng làm ai ngạc nhiên
vì quân khởi nghĩa đã bị đàn áp và thủ lĩnh của họ không thể sống công khai
nữa. Trên các con đường, ngay cả một số đường quê khó đi mà tôi đã qua,
đầy những người ăn xin. Và ở đây tôi cũng thấy rõ sự khác nhau giữa quê tôi
và vùng này của Scotland, ở đồng bằng, những người ăn xin kể cả những
cậu bé lang thang, đều vụng về, nhút nhát, nếu người ta cho họ một đồng
tiền lớn và yêu cầu thối lại số tiền dư thì họ làm theo rất lịch sự. Còn những
người cao nguyên này, như họ nói, cần bảo vệ danh dự của mình, chỉ xin
chút ít khi cần bột thuốc lá hít. Họ không bao giờ thối lại tiền nhỏ.
Trên đường đi tôi gặp lối cư xử đó, nó làm tôi quan tâm đến và làm tôi
thích thú. Điều khó khăn lớn là quá ít người nói được tiếng Anh và số người
này, nếu không thuộc đám ăn xin, thì rất ít khi họ chỉ đường cho tôi. Tôi chí
biết rằng mục tiêu của mình là Torosay, luôn luôn nhắc lại cái tên đó và
dùng tay hỏi hướng đi. Nhưng đáng lẽ dùng động tác để chỉ đường cho tôi
