ước chính đáng, tối cần thiết, chỉ vì lúc này những cái đó không có lợi cho
cuộc đấu tranh giữ vững khí tiết mà thôi".
Nhớ vợ thương con là tình cảm chính đáng. Nhưng nếu cứ như anh
Vạn suốt đêm ngày lúc nào cũng nghĩ đến vợ, đến con, quá nặng gánh
thương nhớ, rồi vì không thể thắng được sự giằng co giữa tình cảm gia đình
và tình cảm cách mạng, giữa cái sống và cái chết của cá nhân anh, anh tự
tử. Đau khổ quá mà tự sát, đó là chỗ yếu hèn của anh. Địch cứu chữa cho
anh, anh sống; rồi từ chỗ yếu hèn mà tự tử dẫn đến chỗ yếu hèn mà "ly
khai". Nhưng "ly khai" rồi, anh hối hận mà hóa ra câm bặt từ đấy.
Cần hiểu tình hình bên ngoài đối với người tù là cái cần thiết. Thế
nhưng anh Mười Đ đã quá chú trọng đến việc thăm hỏi tình hình bên ngoài,
gặp ai cũng hỏi, gặp ai cũng săn đón. Sự chú trọng của anh đối với tình
hình quá khác thường, nó là biểu hiện của động cơ chiến đấu vì tình hình.
Cho nên mặc dù qua bao nhiêu cửa ải, đã nhiều lần đứng vững trong
chuồng cọp, thế mà anh bị gục trong một phút vì anh chưa trông thấy tình
hình sáng sủa.
Có những anh đấu tranh kiên cường bao nhiêu năm, thế mà bên
miệng cái chết đã tặc lưỡi "ly khai", rồi hối hận mà phát điên hoặc chết.
Thế là không thắng được bản thân trong một phút thôi mà sa ngã.
Nguyễn Đức Thuận đã kể lại những chuỗi ngày vật lộn với địch, với
mình, dài đằng đẵng, diễn ra liên tục, gay go, phức tạp, đau khổ. Có lúc anh
tưởng chừng như phát điên. Có lúc anh tập hô khẩu hiệu, sợ điên sẽ nói lảm
nhảm có hại cho uy tín của Đảng. Có lúc anh "vừa hạ quyết tâm xong, trở
mình nghe chỗ xương gãy kêu đánh cục và đau bắn người lên, thế là lại lởn
vởn ngay lập tức cái ý nghĩ: có nên chết chăng?". Có lúc anh "vừa xác định
xong phải chết mới thắng được địch, thì chợt nhớ tới những ngày khổ ải đã
qua và ngó trông trước những ngày sắp tới, thế là lại thừ ra: mình đến bước
này có "ly khai" cũng được thôi chứ nhỉ? Cố gắng đến bước này là chẳng
kém ai rồi, nếu có kém thì chỉ kém những người đã chết. Như vậy Đảng
