tức là đẩy bọn này tới tình thế ngõ cụt, qua cầu rút ván. Chúng chỉ còn một
hướng là lao sâu mãi vào con đường chống cộng và càng tàn ác.
Địch cũng tuyển một số tù đưa vào bộ máy đàn áp. Những tù tay sai
này phần lớn là bọn lưu manh đội lốt giáo phái hoặc tù đã phản bội. Chúng
giúp bọn cầm quyền rất đắc lực trong việc kìm kẹp, rúng ép, khủng bố anh
em tù. Vốn rất mê muội bởi bị bọn phản động lợi dụng thần quyền lạc hậu
để nhồi sọ, cộng với một nếp sống lưu manh, trụy lạc, chúng lại bị bọn cầm
quyền nhét cho chặt thêm đầu óc hằn thù và mua chuộc về đời sống. Chúng
tha hồ bớt xén phần ăn của tù để phè phỡn với nhau. Chúng rắp tâm "lập
công" để mong được ra tù sớm như bọn cầm quyền đã hứa. Cho nên chúng
mặc sức đánh giết tù. Mạng người trong tay chúng không bằng cục đất.
Một bộ máy gồm những toàn con người - thú như thế lại rơi vào một
hoàn cảnh địa lý đặc biệt, Côn Đảo chơi vơi ngoài biển cả, không có dân.
Cái đó có nghĩa là phong trào cách mạng ở đất liền khó bề dội ảnh hưởng
được ra tới đây và bọn ác ôn không sợ nhân dân và cách mạng trừng trị.
Cảm thấy tính mạng không bị uy hiếp, chúng thả cửa hoành hành. Mặt
khác, đời sống khổ cực của tù cũng như phong trào đấu tranh của tù ở Côn
Đảo khó bề lọt về được tới đất liền, do đó ít được sự ủng hộ trực tiếp của
nhân dân, của cách mạng.
Côn Đảo có bốn nhà lao, địch gọi là "trại". Ngay ở cái tên này cũng có
đấu tranh giữa ta và địch. Ta nhất định chỉ gọi lao, không gọi "trại". Địch
bắt gọi "trại", cấm gọi lao, ra điều đây là những "trại cải tạo", những "trại
tập trung cải huấn", không phải nhà tù. Mỗi lao có một vòng thành riêng rất
dày, rất cao, rất kiên cố, bằng đá xanh. Mỗi vòng thành có những mấy chòi
gác.
Lao 1 ở gần khu vực gia đình binh lính, nhân viên địch, gồm hai dãy
nhà 11 khám - địch gọi là "phòng" theo dụng ý trên - 20 xà lim, hầm tối và
một bếp.
