rá", tiếng khoan cán bàn chải đánh răng làm bót thuốc lá v.v... Nhẫn gáo
dừa đen bóng như huyền lại có vân rất đẹp. Lập lắc nhôm có khắc tên họ
cẩn thận. Kim khâu bằng một sợi dây cáp, lỗ kim đục bằng cái cưa ống
thuốc tiêm, vậy mà vẫn sắc và có phần không hay gãy như kim mua ở chợ.
Trưa đến, một tiếng vỗ tay của đồng chí trực sinh, là cả khám im bặt.
Luật lệ của địch, anh em không tuân, nhưng kỷ luật của mình đặt ra, anh
em rất trọng.
Buổi tối trong khám nhộn nhịp hẳn lên. Đây "rạp chiếu bóng", kia "rạp
tuồng". Và nọ, "tiệm ăn". Mỗi chỗ một toán bá vai, bá cổ nhau kể chuyện
nở như bắp rang. "Rạp chiếu bóng" kể chuyện phim đã xem hoặc đã nghe
lại ở người khác. "Rạp tuồng" cũng kể. Nhưng "khán giả" vẫn đông hết
chỗ, vòng trong vòng ngoài, có khi phải "chiếu", phải "diễn" mấy lượt liền
mới đủ. Vừa "xem" vừa tán vừa phê bình, những buổi sinh hoạt hồn nhiên
vô cùng này không ngờ rằng lại xảy ra ở trong tù được. Tiệm ăn thì chuyên
môn "bán" cách nấu nướng, nghĩa là cũng kể. Kể các thứ xào nấu thế nào,
khía quay ra sao. Nem nướng, nem chua, bò bảy món, gà nhúng dấm, cá lóc
nướng trui... Mỗi địa phương một món độc đáo kể ra. Và không thiếu
những ngài đầu bếp tài ba có đủ sức làm cho khách hàng ngồi nghe suông
mà tưởng như mình đang được nhấm nháp thật sự.
***
Năm 1957, cuộc đấu tranh giữa ta và địch diễn ra chung quanh vấn đề
"ly khai". Cuối năm 1957, bên cạnh cuộc đấu tranh chống "ly khai", anh em
còn chống lệnh bắt lao 1 chào cờ ba que, "suy tôn" Ngô Đình Diệm, chào sĩ
quan ngụy. Tháng 7-1958 địch mở đợt tiến công chính trị mới phân hóa
hàng ngũ lao 1, chia rẽ tù kháng chiến và tù cộng sản, anh em chống lại
quyết liệt. Địch thất bại nhưng còn tiếc rẻ, giở thêm món phân hóa thành tù
người Bắc, Trung, Nam và rồi chúng lại thua thêm keo nữa. Máu anh em tù
lao 1 đổ rất nhiều, nhưng những cuộc đấu tranh cho chính nghĩa, cho lý
tưởng đã thắng lợi...
