Pácke!" rồi mỗi người nhặt một mảnh cất kỹ. Trong mỗi cái túi cơ nghiệp
của người tù không thể thiếu cây "Pácke" mảnh bát, mảnh đĩa như vậy.
Việc học đã thành một yêu cầu mãnh liệt của anh em tù. Đây một lớp toán,
kia một lớp văn, góc này lớp địa lý, góc nọ lớp sử. Học cả điện, học cả máy
nổ và học cả chụp ảnh, lái xe hơi. Vẽ máy ảnh lên sàn, giảng từ cái bộ phận
của máy, đến cách lấy ánh sáng, bấm ảnh v.v... Lớp dạy lái xe hơi có rất
đông anh em học. Những người tù lợi răng bị lở loét chảy máu, chảy mủ
thối hoăng vì thiếu sinh tố, những người tù chân tím đen, dầy bì lên vì chai
máu vẫn chăm chỉ theo học các bài giảng về xe hơi, luật đi đường: thế nào
là biển chỉ đường cấm, thế nào là biển chỉ đường "cua", muốn xin đường,
muốn lùi xe v.v... thì làm sao, làm sao... Học cả âm nhạc nữa. Đàn làm lấy,
bằng ống bơ.
Những buổi học rất hấp dẫn, say sưa mà trật tự. Người bảo vệ luôn
luôn ghé mắt ở lỗ khóa. Có bóng chúng nó, lập tức ra ám hiệu và chỉ trong
nháy mắt, các bài giảng, bài tập viết trắng trên sàn vụt biến mất. Nhiều anh
em vào tù đã học hết cấp I, được tập thể chứng nhận tốt nghiệp.
Một môn thành kỷ luật bắt buộc bất kỳ ai cũng phải học là môn y tế.
Quy định tất cả đều phải biết sơ lược vài thứ bệnh thường mắc, cách đề
phòng và cách chữa nó. Món châm cứu được mọi người chuộng nhất. Anh
em truyền bá các cách chữa bệnh cho nhau, phong phú lắm: đau bụng khan,
cạo vôi trên tường uống. Đau đầu: túm năm ba sợi tóc giật. Táo bón, ăn nõn
khoai môn...
Những buổi thảo luận chính trị - một môn học quan trọng hàng đầu -
bao giờ cũng sôi nổi. Anh em thảo luận đủ thứ: thời sự, đường lối cách
mạng, chủ trương đấu tranh trong tù, phân tích một hiện tượng mới nhận
thấy ở phía địch..., cách đối phó...
Trong khám lúc nào cũng rúc rích tiếng cười. Giữa các giờ học tập là
giờ "sản xuất". Thôi thì khắp khám ran ran các thứ tiếng gò lon, tiếng cưa
đột dây cáp làm kim, tiếng mài gáo dừa, xương bò, vỏ ốc tai tượng làm "cà
