ấy, dường như không một ý tưởng bác ái nào có thể được diễn tả qua gương
mặt rắn rỏi và tầm thường thô thiển của bà. Do một sáng tạo tài tình của họa
sĩ, bà giẫm chân lên báu vật của đất đai, nhưng hệt như bà đang đạp nho để
ép lấy nước hay đúng hơn giống như thể bà trèo lên những chiếc bao để
đứng cho cao; và bà chìa trái tim rực lửa của mình cho Chúa, nói đúng hơn,
bà “đưa” nó cho Chúa như một bà nấu bếp đưa cái mở nút chai qua ô cửa trổ
dưới hầm nhà cho người nào đó đang yêu cầu từ cửa sổ tầng trệt. Ả Đố Kỵ,
thì lẽ ra đã biểu cảm rõ hơn phần nào vẻ đố kỵ. Nhưng cả ở bức bích họa
này nữa, biểu tượng chiếm vị trí lớn quá và được thể hiện hệt như có thực
quá, con rắn đang rít trên môi Đố Kỵ to quá, nó choán đầy quá cái miệng há
hốc, thành thử các cơ mặt ả căng ra để có thể chứa đựng nó, giống như cơ
mặt một đứa trẻ đang lấy hơi thổi phồng quả bóng, và mối quan tâm của Đố
Kỵ – đồng thời là mối quan tâm của chúng ta – hoàn toàn tập trung vào hoạt
động của đôi môi ả, chẳng có mấy thời gian dành cho những ý tưởng đố kỵ.
Bất kể toàn bộ niềm ngưỡng mộ mà ông Swann bày tỏ đối với những
nhân vật này của Giotto, trong một thời gian dài tôi chẳng thích thú gì khi
ngắm trong phòng học, nơi treo những bản sao ông mang về cho tôi, cái
nàng Bác Ái không bác ái, cái ả Đố Kỵ có vẻ như một bản khắc trong sách y
học chỉ minh họa cho hiện tượng cửa yết hầu hoặc lưỡi gà bị nén ép do một
khối u ở lưỡi hoăc do dụng cụ mà nhà phẫu thuật luồn vào, một nàng Công
Bằng, mà gương mặt ủ ê và cân đối một cách nhỏ nhen chính là cái gương
mặt đặc trưng, tại Combray, cho một số phụ nữ trưởng giả xinh đẹp mộ đạo
và lãnh đạm tôi thường nhìn thấy trong buổi lễ nhà thờ và nhiều nàng trong
số đó đã được tuyển mộ sẵn vào lực lượng dân quân dự bị của Bất Công.
Nhưng về sau tôi đã hiểu ra rằng tính kỳ dị gây xúc động, vẻ đẹp đặc sắc của
những bích họa này liên quan đến vị trí quan trọng của biểu tượng, và việc
nó được thể hiện không phải như một biểu tượng bởi không diễn tả ý tưởng
tượng trưng, mà như có thực, như nếm trải thật sự hoặc vận dụng một cách
thực tế, khiến cho ý nghĩa của tác phẩm có cái gì đó đúng nghĩa đen hơn và
đích xác hơn, và bài học toát ra từ tác phẩm có cái gì đó cụ thể hơn và gây
ấn tượng mạnh hơn. Ở cô phụ bếp tội nghiệp, cả cô nữa, chẳng phải sự chú ý
của ta luôn bị kéo trở về cái bụng bởi trọng lượng làm nó trĩu xuống đấy
