đầu từ nhà ga và với tôi nó tiêu biểu cho cảnh lưu đày và nỗi khổ não bên
ngoài thế giới văn minh vì mỗi năm khi từ Paris về, mọi người căn dặn
chúng tôi hãy hết sức chú ý, khi đến Combray, chớ bỏ lỡ ga đỗ, phải sẵn
sàng từ trước, bởi hai phút sau tàu lại khởi hành và đi vào cầy cầu cạn ra
khỏi các miền Kitô giáo mà với tôi Combray đánh dấu giới hạn tột cùng.
Chúng tôi trở về qua phố ga, nơi có những biệt thự xinh đẹp nhất của thị
trấn. Trong mỗi khu vườn, ánh trăng, giống như Hubert Robert
, gieo rắc
những bậc cẩm thạch trắng đứt đoạn, những tia nước, những hàng rào chấn
song hé mở. Ánh sáng của trăng đã phá hủy sở Điện báo. Chỉ còn lại một cột
trụ gãy nửa chừng, nhưng vẫn giữ vẻ đẹp của một phế tích bất tử. Tôi lê
chân, tôi buồn ngủ rũ rượi, tôi thấy hương hoa bồ đề thơm ngát như một
phần thưởng chỉ đạt được sau những nhọc nhằn lớn lao nhất và thật chẳng
bõ công. Những hàng rào chấn song cách nhau rất xa, những chú chó thức
giấc vì bước chân đơn độc của chúng tôi cất tiếng sủa luân phiên như giờ
đây buổi tối thỉnh thoảng tôi còn nghe thấy, và giữa những tiếng sủa này phố
ga ắt phải đến náu mình (khi người ta lập công viên Combray tại địa điểm
của nó), vì giờ đây, bất kể tôi đang ở chỗ nào, khi những tiếng sủa bắt đầu
vang lên và đối đáp nhau, là tôi nhìn thấy phố ga, với những cây bồ đề và
vỉa hè được ánh trăng rọi sáng.
Đột nhiên, cha tôi chặn chúng tôi lại và hỏi mẹ tôi: “Ta đang ở đâu
nào?” Kiệt sức vì đi bộ, nhưng tự hào vì ông, bà âu yếm thú nhận với ông
rằng bà chẳng biết gì hết. Ông cười và nhún vai. Thế là, cứ như thế ông lôi
nó từ trong túi áo ra cùng chiếc chìa khóa, ông chỉ cho chúng tôi cánh cửa
nhỏ sau vườn đang đứng trước chúng tôi, nó đã cùng với góc phố Saint-
Esprit đến chờ chúng tôi ở cuối những nẻo đường lạ lẫm kia. Mẹ tôi thán
phục bảo ông: “Mình thật phi thường!” Và từ thời khắc ấy, tôi không phải
cất một bước nào nữa, mặt đất bước đi giúp tôi trong mảnh vườn mà từ lâu
lắm rồi các hành vi của tôi đã thôi không kèm theo sự cố tình chú ý: Thói
quen vừa bê lấy tôi trong vòng tay và ẵm tôi vào tận giường như một em bé.
