BÊN PHÍA NHÀ SWANN - Trang 389

không còn cảm thấy bị lưu đày và cô đơn nữa vì câu nhạc nhỏ đã ngỏ lời với
ông và thầm thì nói với ông về Odette. Bởi lẽ ông không còn cái cảm giác
như dạo xưa rằng câu nhạc nhỏ ấy không biết đến ông và Odette. Đó là vì nó
đã bao lần chứng kiến những niếm vui của hai người! Đành rằng cũng nhiều
khi nó đã cảnh báo họ về sự mong manh của những niềm vui đó. Và thậm
chí, trong khi, vào thời kỳ đó, ông đã đoán thấy chút đau đớn trong nụ cười
của nó, trong những âm điệu trong vắt và tỉnh ngộ của nó, thì nay ông lại
thấy trong dó nét duyên của một sự cam chịu hầu như vui vẻ. Về những nỗi
buồn mà nó nói với ông trước kia, mà ông thấy nó mỉm cười kéo theo trong
dòng chảy ngoằn ngoèo và thoăn thoắt của nó, song không để chúng chạm
tới ông, về những nỗi buồn giờ đây đã trở thành của ông mà ông không hy
vọng có bao giờ thoát khỏi chúng, nó dường như nói với ông như xưa kia nó
đã nói vể niềm hạnh phúc của ông: “Cái đó là gì? Tất thảy những cái đó
chẳng là gì hết.” Và lần đầu tiên, ý nghĩ của Swann, trong một dâng trào
thương cảm và trìu mến, hướng về ông Vinteuil ấy, về người anh em cao cả
không quen biết ấy, người hẳn cũng đã từng trải bao đau khổ; cuộc đời ông
ra sao nhỉ? Từ đáy nỗi đau nào ông đã rút ra được cái sức mạnh thần thánh
ấy, cái hùng lực sáng tạo vô hạn ấy? Khi chính câu nhạc nhỏ ấy nói với ông
về sự hão huyền của những đau khổ của ông, Swann tìm thấy an ủi ngay cả
ở sự khôn ngoan mà vừa nãy thôi ông còn thấy không sao chịu nổi khi ông
ngỡ đọc thấy nó trên mặt những kẻ bàng quan coi mối tình cùa ông như một
điều lăng nhăng chẳng quan trọng gì. Đó là vì, trái ngược với họ, câu nhạc
nhỏ, bất kể nó nhìn nhận như thế nào về độ ngắn ngủi của những tâm trạng
ấy, cũng không làm như tất cả những người kia, nghĩa là thấy ở đó một cái
gì kém nghiêm túc hơn cuộc sống thiết thực, mà trái lại, một cái gì cao hơn
thế, đến nỗi nó là điều duy nhất bõ công biểu đạt. Những nét đẹp của một
nỗi buồn nội tâm, đó là điều nó cố bắt chước, mô phỏng, tái tạo lại, và đến
tận tinh cốt của chúng, tuy nhiên bản chất của chúng là bất khả truyền đạt và
có vẻ phù phiếm đối với tất cả những ai khác ngoại trừ kẻ cảm thấy chúng,
câu nhạc nhỏ đã nắm bắt được cái tinh cốt đó và làm cho nó thành hữu hình.
Đến nỗi nó làm cho tất cả cử tọa, vẫn những con người ấy, phải thừa nhận
giá trị của chúng và thưởng thức sự êm dịu thần tiên của chúng – nếu họ có