BÊN PHÍA NHÀ SWANN - Trang 398

tỏ ra đồng tình trước mặt ông với thủ đoạn gửi thư nặc danh và mọi lời họ
từng nói với ông đều cho thấy họ phản đối nó, ông không thấy có lý do gì để
gắn sự đê mạt ấy cho bản chất của người này hay người kia. Bản chất của
ông De Charlus là bản chất của một người hơi loạn trí nhưng về cơ bản là tốt
và tình cảm; bản chất ông Des Laumes thì hơi khô khan, nhưng lành mạnh
và thẳng thắn. Còn về ông D’Orsan thì Swann chưa thấy ai đến với mình khi
khó khăn trong những hoàn cảnh buồn phiền nhất với một lời thành tâm
hơn, một cử chỉ ý tứ hơn và thỏa đáng hơn. Đến nỗi ông không thể hiểu cái
vai trò chẳng mấy tế nhị mà người ta gán cho ông D’Orsan trong cuộc dan
díu với một người đàn bà giàu có, thành thử mỗi khi nghĩ đến ông ta, Swann
buộc phải gạt sang bên cái tai tiếng xấu ấy, nó không khớp với biết bao bằng
chứng chắc chắn về tính cách tế nhị của ông ta. Trong một khoảnh khắc,
Swann thấy tâm trí mình tối sầm lại và ông nghĩ sang chuyện khác để tìm lại
chút ánh sáng. Rồi ông thu gom dược can đảm để trở về với những suy nghĩ
nọ. Nhưng lúc này, sau khi không thể nghi ngờ ai, ông đành phải nghi ngờ
tất cả. Xét cho cùng, ông De Charlus yêu quý ông và tốt bụng. Nhưng ông ta
là một người thần kinh, có thể ngày mai, ông ta khóc khi biết Swann có bệnh
và hôm nay, vì ghen tức, vì giận dữ, một ý nghĩ chợt đến xui ông ta làm hại
ông. Thật ra, cái loại người này là tệ hại nhất. Cố nhiên, hoàng thân Des
Laumes còn xa mới quý ông bằng ông De Charlus. Nhưng chính vì thế mà
đối với ông, hoàng thân không có cùng những điều nhạy cảm như De
Charlus; thêm nữa, đó là một người bản tính lạnh lùng, hẳn nhiên rồi, nhưng
cũng không thể làm điều đê tiện hay, ngược lại, những hành động cao
thượng. Swann hối hận vì đã chỉ gắn bó với những con người như thế trong
cuộc sống. Rồi ông nghĩ rằng cái điều ngăn con người làm hại đồng loại, đó
là lòng tốt, rằng thật ra, ông chỉ có thể bảo đảm chắc chắn về những bản chất
tương tự với bản chất của chính mình, chẳng hạn, về phương diện trái tim,
như bản chất của ông De Charlus. Chỉ riêng ý nghĩ gây cho Swann nỗi đau
ấy, ắt cũng đủ làm ông De Charlus kinh tởm rồi. Nhưng với một con người
vô cảm, thuộc một nhân loại khác, như hoàng thân Des Laumes, làm sao mà
biết trước được những động cơ thuộc một bản chất khác biệt có thể đưa họ
đến những hành động như thế nào? Có tâm, thế là đủ, và ông De Charlus là