không biết gì, tin cậy; máu ghen độc ác, để khiến ông bị đả thương bởi lời
thú nhận của Odette, lại đặt ông vào cái vị trí của kẻ chưa biết gì, và sau
nhiều tháng, câu chuyện cũ ấy vẫn làm ông xáo đảo như một điều mới được
phát hiện. Ông thán phục sức mạnh tái tạo của trí nhớ mình. Cái máy phát
này, mà công suất giảm theo tuổi tác, chỉ khi nó yếu đi, ông mới có thể hy
vọng là cực hình của mình sẽ dịu bớt. Nhưng khi một trong những câu
Odette thốt ra có vẻ bắt đầu hơi cạn kiệt khả năng làm ông đau thì một trong
số những câu mà cho tới giờ Swann ít để tâm nhất, một câu hầu như mới, lại
đến thay ca và giáng đòn xuống ông với một sức mạnh nguyên vẹn. Ký ức
vể buổi tối đến ăn ở nhà nữ Công tước Des Laumes là đau đớn, nhưng đó
chỉ là trung tâm phát bệnh của ông. Bệnh này tỏa tia mịt mờ ra khắp xung
quanh, xuyên tất cả các ngày cận kể, trước và sau. Và bất kể ông muốn
chạm vào điểm nào trong ký ức, toàn bộ cái mùa mà vợ chồng Verdurin hay
tổ chức ăn tối trên đảo ở Rừng Boulogne vẫn làm ông đau. Đau đến nỗi
những khát khao muốn biết mọi bí mật của Odette, mà máu ghen kích thích
nơi ông dần dà bị hóa giải bởi nỗi sợ những cực hình mới mà ông tự chuốc
lấy bằng cách thỏa mãn chúng. Ông nhận ra rằng toàn bộ thời kỳ đã trôi qua
trong đời Odette trước khi nàng gặp ông, cái thời kỳ mà ông chưa bao giờ cố
gắng hình dung ra, không phải là khoảng rộng trừu tượng mà ông lờ mờ
thấy, mà bao gồm những năm tháng đặc biệt, chứa đầy những sự kiện cụ thể.
Nhưng nếu biết được chúng, ông lại sợ rằng cái quá khứ không màu sắc,
lỏng truội và khả dĩ chịu được ấy hiện ra với một thân thể nhơ nhớp, sờ mó
được, một bộ mặt cá thể và quỷ quái. Và ông tiếp tục không tìm cách mường
tượng ra nó, không phải vì lười suy nghĩ nữa, mà vì sợ đau. Ông hy vọng
một ngày kia, rốt cuộc, ông sẽ có thể nghe nhắc đến tên của hòn đảo ở Rừng
Boulogne, của nữ Công tước Des Laumes mà không cảm thấy đau xé lòng
như bây giờ; và ông thấy chớ nên dại dột khích Odette cung cấp thêm cho
ông những câu nói mới, những địa danh, những hoàn cảnh khác nhau, chúng
chỉ làm cho căn bệnh vừa tạm nguôi dịu lại tái phát dưới một hình thái khác.
Nhưng những điều ông chưa biết, mà giờ đây ông sợ phải biết, lại do
chính Odette tiết lộ một cách tự nhiên và không tự giác; thật vậy, khoảng
cách mà sự đồi bại thiết lập giữa cuộc đời thật của Odette và cuộc đời tương
