không còn nữa. Cả ở trong tôi nữa nhiều điều tôi cho rằng phải tồn tại mãi
mãi đã bị hủy hoại và những điều mới mẻ được tạo lập làm nảy sinh những
nỗi đau và những niềm vui mới mà khi ấy tôi không thể đoán trước, cũng
giống như những nỗi đau và những niềm vui xưa đã trở thành khó hiểu đối
với tôi. Cũng đã lâu lắm rồi cha tôi không còn có thể bảo mẹ: “Hãy đi với
thẳng bé.” Khả năng có những giờ khắc như vậy sẽ không bao giờ xuất hiện
lại với tôi. Nhưng từ ít lâu nay, nếu lắng tai tôi lại bắt đầu cảm nhận được rất
rõ những tiếng nức nở mà tôi đủ sức kìm nén trước mặt cha tôi và chỉ òa lên
khi còn lại một mình với mẹ. Thực ra những tiếng nức nở ấy chưa bao giờ
ngừng; mà chỉ vì giờ đây cuộc sống nín lặng nhiều hơn quanh tôi nên tôi lại
nghe thấy chúng, giống như những quả chuông tu viện ban ngày bị tiếng ồn
của thành phố át đi nhiều quá thành thử người ta tưởng chúng ngừng nhưng
chúng lại vang lên trong thinh lặng của buổi tối.
Đêm đó mẹ ở trong phòng tôi; vào lúc tôi vừa phạm một lỗi nặng đến
mức tôi yên trí mình bị buộc rời khỏi nhà, thì cha mẹ tôi lại cho tôi nhiều
hơn là tôi từng được họ thưởng vì một hành động tốt đẹp. Ngay trong giờ
khắc cách xử sự của cha tôi đối với tôi biểu lộ ra bằng ân huệ này, thì cách
xử sự ấy vẫn giữ cái gì đó độc đoán và không đích đáng tạo nên đặc trưng
của nó và đó là vì nó thường do những sự thích nghi ngẫu nhiên hơn là do
một kế hoạch được suy tính trước. Có lẽ ngay cả điều tôi gọi là sự nghiêm
khắc của ông, khi ông xua tôi đi ngủ, cũng không xứng với cái tên này bằng
sự nghiêm khắc của mẹ tôi hay bà tôi, bởi vì bản chất ông, ở một số điểm,
khác biệt với bản chất tôi nhiều hơn là bản chất mẹ tôi và bà tôi, chắc cho
đến bây giờ vẫn chưa đoán hiểu được rằng tất cả các buổi tối tôi đã khổ sở
đến như thế nào, điều này mẹ tôi và bà tôi biết rõ; nhưng họ yêu tôi đủ để
chấp nhận không tránh cho tôi đau khổ, họ muốn tập cho tôi chế ngự đau
khổ nhằm giảm tính nhạy cảm về thần kinh ở tôi và làm cho ý chí nơi tôi
mạnh lên. Đối với cha tôi, mà tình yêu thương dành cho tôi thuộc một kiểu
khác, tôi không biết liệu ông có được lòng can đảm ấy hay không: một khi
vừa hiểu ra rằng tôi có nỗi đau buồn là ông bảo mẹ tôi: “Hãy đi an ủi nó.”
Đêm ấy mẹ ở lại trong phòng tôi, và, để không một niềm hối hận nào làm
hỏng những giờ khắc thật khác biệt với những gì tôi được quyền hy vọng,
