420
…trống rỗng chắc chắn là trống rỗng nhưng ảo
tưởng cũng là trống rỗng nữa,
Đừng bắt đầu nghĩ rằng ảo tưởng là thực ít nhất như
ảo tưởng. Ảo tưởng cũng là trống rỗng, chỉ cái không
trong bản thân nó. Chẳng hạn, bạn thấy con rắn trong dây
thừng: khi bạn nhìn, nó có đó, khi bạn đem ánh sáng tới
nó không có đó. Bây giờ vấn đề có thể nảy sinh, “Con rắn
đã đi đâu rồi? Nó đã tới từ đâu?” Nó chưa bao giờ tới, nó
chưa bao giờ đi mất, nó chưa bao giờ tồn tại. Về bản chất
dây thừng bao giờ cũng là dây thừng. Nó là ảo tưởng của
bạn. Bạn đã tạo ra nó, bạn phóng chiếu ra con rắn. Nó chỉ
là hiện tượng tâm trí.
Nhớ lấy:
…trống rỗng chắc chắn là trống rỗng, nhưng ảo
tưởng cũng là trống rỗng, và trung tâm là trống
rỗng.
Đây là đóng góp lớn nhất của Phật.
Người Hindu nói: Thế giới là ảo tưởng. Người Jaina
nói: Thế giới là ảo tưởng, tâm trí cũng là ảo tưởng. Phật
nói: Thế giới là ảo tưởng, tâm trí là ảo tưởng, và trung
tâm nữa. Sáng suốt của ông ấy là vô cùng. Ông ấy nói
nếu cái được thấy là ảo tưởng, làm sao người thấy có thể
là thực tại được? Đây là phát biểu sâu lắng nhất về niết
bàn: nếu mơ là ảo tưởng thế thì người mơ cũng là ảo
tưởng, nếu điệu vũ là ảo tưởng, thế thì vũ công cũng là ảo
tưởng.
Ông ấy đang cố nói gì? Ông ấy đang cố nói: đầu tiên
bỏ thế giới, thế rồi bỏ ảo tưởng của tâm trí, và thế rồi bỏ ý
